سمینار هوش مصنوعی و کاربست آن در آموزش عالی در دانشکدة مطالعات جهان برگزار شد

دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکدة مطالعات جهان، سخنران افتتاحیة این سمینار بود با موضوع: «نسل جدید دانشگاه در زیست‌بوم هوش مصنوعی».

به بیان این استاد حوزة ارتباطات، همایش بین‌المللی «هوش مصنوعی و دیپلماسی‌های نوین» با همکاری مشترک دانشکدة مطالعات جهان و انجمن ایرانی مطالعات جهان، و دو کنفرانس روابط عمومی و هر دو متمرکز بر هوش مصنوعی دال بر اهمیت شناخت این پدیدة جدید در دنیای مدرن امروز در جامعة ایرانی است.

به بیان این عضو شورای عالی فضای مجازی: «هوش مصنوعی دنبالة فناوری‌های پیشین است. پایة هوش مصنوعی را باید در الگوریتم جستجو کرد که سابقه‌ای چند قرنی دارد و به منطق خوارزمی بازمی‌گردد. بعد از الگوریتم بزرگ‌ترین رویداد و منشأ رویدادهای بزرگ در زندگی بشر، صنعت هم‌زمان ارتباطات میان ارتباط‌گر و ارتباط‌گیر بود. در اواخر قرن نوزدهم، مورس انگلیسی، فاصله را در منطق ارتباطی حذف کرد و منشأ تحول بزرگی شد که متعاقب آن فناوری‌ها یکی بعد از دیگری بروز یافت: تلگراف، تلفن، فکس، سی‌فکس و از همه مهم‌تر اینترانت، در جایگاه شبکه‌ای داخلی و پس از آن اینترنت و با فاصلة کوتاهی، وب تعاملی و گوگل در 1998. در هوش مصنوعی دو معنای بنیادین وجود دارد: حذف خودکار ارتباط‌گر و ارتباط‌گیر و تسلط بر پارامترهای متعدد، به‌طور مثال، در چت جی‌پی‌تی 300 میلیارد پارامتر؛ و فراهم‌شدن متمایل به‌ بی‌نهایت‌ عوامل ارتباطی ماتریسی.»

دکتر عاملی به مقالة مهم فیزیکدانی به‌نام آلن تورینگ، دربارة نظام محاسباتی اشاره داشت که در بحبوحة جنگ نازی‌ها و رمزگشایی بی‌سیم‌ها، با هدف محاسبة میلیاردها امکان به‌طور هم‌زمان، و ابداع ماشین‌تقلید، تحولی بزرگ را شکل داد و باید آن را پایة هوش مصنوعی جدید دانست.

سخنران کلیدی سمینار «هوش مصنوعی و کاربست آن در آموزش عالی»، پس از بیان این مقدمه از تاریخچة هوش مصنوعی، کاربست هوش مصنوعی را در آموزش عالی مجزا از دیگر کاربردهای آن در سایر نظام‌های زندگی ندانست و افزود: «فناوری‌های جدید فرامتغیرهایی هستند که در کنار متغیرهای پیشین می‌نشینند و حکمرانی، نهادهای نظام حکمرانی، صنعت، کشاورزی، خدمات، بخش‌های مختلف اجتماعی، نظام سیاسی، نظام فرهنگی و نظام اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. در چنین ساختاری، در ساختار آموزش عالی نیز تغییراتی بنیادین رخ خواهد داد.»

دکتر عاملی به قاعده‌ای کلی اشاره کرد: فلسفة پیدایش و سازوکار شکل‌گرفتن فناوری‌ها، به‌خصوص فناوری‌های نو؛ و گفت: «فناوری با الهام از هستی بازتولید می‌شود تا انسان را تکرار کند. اهرم بازتولید بازوی انسان، و هوش مصنوعی بازتولید مغز انسان است. هوش مصنوعی به‌تبعیت از هوش انسانی شکل گرفته است. هوش پدیده‌ای است که قدرت سازگاری دارد. خلاقیت و نوآوری جنبة سازگاری هوش برای حل مسئله، تسهیلگری و مقررات‌گذاری و بهره‌مندی از بافتار و ساختار مهندسی بافت است. مهندسی بافت مهندسی تطبیق و همگونی به‌شمار می‌آید.»

به بیان رئیس دانشکدة مطالعات جهان، مهم‌ترین رویداد در هوش مصنوعی، رفتن به سراغ مرجع کنش است که هوش ما محسوب می‌شود. کلید فناوری نو داده‌مبنا و رقومی‌بودن آن است. تفاوت آن با فناوری‌های پیشین نیز در این است که این فناوری‌های شیئی و آنالوگ بودند، ازجمله در صنعت چاپ، صنعت کشاورزی و صنایع الکترونیکی. همچنین، از صنعت خلأ در تلویزیون‌های لامپی اولیه، به رایانه‌های کوانتومی رسیدیم و نظام ماهیتی جدیدی شکل گرفته است.

به‌گفتة دکتر عاملی هوش مصنوعی چنین تعریف شده است: «کار مغز در هوش مصنوعی شبیه‌سازی شده است: مغز ما دارای ذخیرة داده‌ای، و ظرفیت متوازن است و عملیات‌های مختلفی در لایه‌های مغز به‌وقوع می‌پیوندد؛ دارای قدرت خلاقیت، نوآوری و حل مسئله است: قدرت فهم، تجزیه و ترکیب و سنتزکردن داده‌ای.» دکتر عاملی گفت: «اگر هوش مصنوعی را شبیه‌سازی مغز انسان بدانیم، ساده‌انگاری است. تراکم و ماژولارشدن بین مغزها، هوشِ هوش‌ها، حافظة حافظه‌ها و خلاقیت خلاقیت‌ها را شکل می‌دهد، و بسط و عمق و تراکمی بزرگ پدید می‌آید. اینجاست که ممکن است هوش مصنوعی بر انسان سلطه یابد.»

این عضو شورای انقلاب فرهنگی اصل اخلاقی دربارة هوش مصنوعی را در این دانست که در امتداددادن به هوش مصنوعی، باید مراقب طبیعت انسانی و حفظ آن بود. تضعیف حافظه به‌دلیل اتکا به هوش مصنوعی، رباتی‌شدن رفتار و ازبین‌رفتن تنوع رفتاری در جامعة بشری از تبعات منفی هوش مصنوعی در جوامع بشری برشمرده شد که رفتارهای اسکیماتیک (انگاره‌ای) را شکل می‌دهد و ذهن خودکار و مانند هوش مصنوعی می‌شود و یکی مساوی با همه شکل می‌گیرد. دکتر عاملی نتیجه گرفت: «هوش مصنوعی نباید هوش مصنوعی دیگری برای ما بسازد. با هوش مصنوعی باید به‌دنبال عدالت و توزیع عادلانه رفت.»

سخنران کلیدی سمینار «هوش مصنوعی و کاربست آن در آموزش عالی» از هفت عنصر ماهیتی هوش مصنوعی سخن گفت که با فضای مجازی مشترک، اما در هوش مصنوعی مختص است: 1. رقومی‌بودن و داده‌بنیان بودن، 2. ماژولاربودن (خوشه‌ای‌بودن)، 3. لایه‌ای بودن، 4. یکپارچگی، 5. الگوریتمی‌شدن، 6. برخورداری از ظرفیت‌های زمان مجازی (حذف فاصله از زمان= همه‌زمان؛ به کتاب زمان مجازی تحول در نهادهای مجازی، تألیف دکتر سعیدرضا عاملی، 1388، نشر بعثت مراجعه فرمایید)، 7. قابلیت تدرج فازی با ظرفیت پردازش کوانتومی. ایشان، سپس خصیصه‌های هوش مصنوعی را بر دانشگاه جدید بسط داد و خصیصه‌های دانشگاه جدید را برشمرد.

دکتر عاملی در جمع‌بندی سخنان خود از پنج سطح آموزش با بهره‌گیری از هوش مصنوعی سخن گفت: «سطح حکمرانی و مدیریت، سطح یادگیری، سطح محتوای رشته‌ها، سطح پژوهش و آزمایش (منطق آزمون و خطا با میلیاردها آزمایش به‌طور داده‌ای)، سطح نوآوری و خلاقیت‌ها در حل مسئله.»

دکتر عاملی از دکتر بهزاد احمدی و دکتر شاهو صبار، از اعضای محترم هیئت علمی دانشکدة مطالعات جهان، جناب آقای دکتر متکان، دبیرکل محترم کمیسیون یونسکو، و همکار ایشان، سرکار خانم یزدانی، برای برگزاری این سمینار تقدیر و تشکر کرد.