پیش‌نشست همایش بین‌المللی 120 سال روابط ایران و کشورهای آمریکای لاتین

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، دکتر سید محمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران در پیش‌نشست همایش بین‌المللی ۱۲۰ سال روابط ایران و آمریکای لاتین ابراز امیدواری کرد: «این همایش فرصتی باشد تا محققان و اساتید و تحلیلگران سیاسی به بررسی مسائل و چالش‌ها و شناسایی فرصت‌های روابط ایران و کشورهای آمریکای لاتین بپردازند و نقشة راه جدیدی را پیش روی ارتباطات و روابط آیندة جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آمریکای لاتین قرار دهند.»

دکتر مقیمی با بیان اینکه در ۱۲۰ سال اخیر شاهد افت‌وخیزهای فراوانی در روابط ایران و کشورهای آمریکای لاتین بوده‌ایم، افزود: «در سالیان گذشته، عمدتاً تغییرات سیاسی در هیئت حاکمة ایران و این کشورها مانع این نشده است که بین جامعة ایرانی و جامعة کشورهای آمریکای لاتین واگرایی صورت گیرد. علت آن را ناظر بر اشتراک‌های راهبردی فرهنگی بین دو جامعه می‌دانم و این اشتراک‌ها را به‌مثابة چسب فرهنگی تلقی می‌کنم که علی‌رغم چالش‌های سیاسی در روابط، مانع از واگرایی شده است.»

رئیس دانشگاه تهران در تشریح اشتراک‌های راهبردی بین ایران و کشورهای آمریکای لاتین در چهار محور، بیان داشت: «اولین اشتراک در حوزة تاریخی، تمدنی و فرهنگی است. فرهنگی که سالیان گذشته بر مردمان کشورهای آمریکای لاتین حاکم بوده است فرهنگی است بسیار غنی و مبتنی‌بر میراث تمدنی بسیار ارزشمند؛ از آن جمله می‌توانیم به قوم اینکاها، آزتک‌‌ها و مایاها اشاره کنیم. از طرف دیگر ایرانیان نیز میراث تمدنی بسیار غنی دارند که یکی از سه تمدن اصلی در دنیا معرفی می‌شود. فرهنگ تمدن‌ساز ایرانی در طول تاریخ، همواره توانسته است در ارتقای بشر بسیار مؤثر واقع شود.»

رئیس دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: «ما در فرهنگ تمدنی ایران و کشورهای آمریکای لاتین شاهد درخشش فرهیختگان و شعرا و نویسندگان و اندیشمندان مختلفی بوده‌ایم که توانسته‌اند در تعامل بین این دو تمدن، روابط را بهبود دهند و زمینه را برای بهره‌مندی مردمان دو جامعه از تمدن قوی خود فراهم کنند. ما در دورة تمدنی و فرهنگی معاصر برخی شعرا و نویسندگان برجستة آمریکای لاتین را می‌توانیم نام ببریم که در میان ادب‌دوستان ایرانی و حتی عامة مردم شناخته‌شده هستند. از جمله فرهیختگانی که اکثراً دارندة جایزة نوبل ادبیات هستند و در ایران شناخته‌شده هستند و بعضاً کتاب‌های آن‌ها به فارسی ترجمه شده است، می‌توان به اندیشمندانی همچون گابریل گارسیا مارکز (کلمبیا)، اوکتاویو پاز (مکزیک)، کارلوس فوئنتس (مکزیک)، پابلو نرودا (شیلی)، گابریلا میسترال (شیلی)، خورخه لوئیس بورخس (آرژانتین) و پائولو کوئیلو (برزیل) اشاره کرد. کمتر ایرانی ادب‌دوست را می‌توان پیدا کرد که با آثار ادبی این نویسندگان آشنا نباشد. حتی برخی اشعار و متون ادبی متعلق به این ادبای آمریکای لاتین بین عامة مردم ایران روایت می‌شود. گفتمان فرهنگی مشترک بین ایرانیان و مردمان آمریکای لاتین به‌خوبی مشهود است. علاوه‌بر این نویسندگان، آزادی‌خواهان و قهرمانان آمریکای جنوبی مانند سیمون بولیوار، خوزه دسان مارتین، ارنستو چگوارا، فیدل کاسترو و هوگو چاوز قهرمانان الهام‌بخش آمریکای لاتین مورد احترام ایرانیان هستند. این پیوند فرهنگی بین ایران و مردمان آمریکای لاتین، همواره ناگسستنی و پایدار بوده است و تحولات و تغییرات سیاسی در این کشورها و ایران نتوانسته است عامل جدایی و واگرایی این دو فرهنگ شود.»

دکتر مقیمی، دومین اشتراک راهبردی بین ملت‌های آمریکای لاتین و ایران را ناظر بر «آرمان‌های مشترک» دانست و گفت: «آرمان‌ها و ارزش‌های مشترکی همچون عدالتخواهی، ظلم‌ستیزی و کسب استقلال سیاسی و اجتماعی از استکبار مؤلفه‌های مهمی هستند که در دو جامعة ایرانی و آمریکای لاتین به‌خوبی مشهود است.»

اشتراک راهبردی سوم که در راستای مؤلفه دوم اشتراک‌ها ایفای نقش می‌کند، دشمن مشترک است. دکتر مقیمی گفت: «ایران و کشورهای آمریکای لاتین همواره مورد طمع قدرت استکباری آمریکا بوده‌اند و می‌توانیم رد پای دخالت‌های بی‌جای آمریکا را در آمریکای لاتین، چه قبل و چه بعد از انقلاب اسلامی، در روایت‌های تاریخی به‌خوبی مشاهده کنیم.»

رئیس دانشگاه تهران افزود: «درست نزدیک به دو قرن پیش، دکترین مونرو در ایالات‌متحدة آمریکا دربارة کشورهای آمریکای لاتین بیانگر سلطه‌جویی آمریکا و ادعاهای نابه‌جای آمریکا در کشورهای آمریکای لاتین است. همین شرایط را حدود ۷۰ سال پیش در ایران شاهد بودیم، به‌طوری‌که قانون کاپیتولاسیون که با فشار آمریکا در ایران به تصویب رسید، بیانگر استعمار و سلطه‌جویی آمریکا بر مردم ایران بود. دکترین مونرو و قانون کاپیتولاسیون دو تجربة تلخی است که مردمان کشورهای آمریکای لاتین و ایران از آمریکا دارند و آمریکا تلاش کرده است به دو جامعة آمریکای لاتین و ایران همچون حیاط خلوت خود نگاه کند، کمااینکه همان‌طورکه آمریکای لاتین در اصل مونرو، همچون حیاط خلوت آمریکا تلقی می‌شود، بر اساس قانون کاپیتولاسیون، نظام شاهنشاهی ایران در قبل از انقلاب اسلامی نیز همین نقش را برای آمریکا در خاورمیانه بازی می‌کرد.»

استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران ادامه داد: «امروز که اینجا جمع شده‌ایم وضعیت کاملاً دگرگونه شده و با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، همچنین با سرکارآمدن دولت‌های انقلابی در کشورهای آمریکای لاتین، سلطه‌جویی ایالات‌متحده آمریکا در ایران و آمریکای لاتین رنگ باخته است. مطمئناً در این شرایط مهم‌ترین دشمن ما برای توسعة روابط، آمریکا است و هرگز حاضر نیست به‌راحتی از منافع خود، چه در خاورمیانه و چه در کشورهای آمریکای لاتین، دست بکشد. بنابراین، در این بستری که قرار داریم بایستی برای توسعة روابط بین ایران و کشورهای آمریکای لاتین در دو جبهه حضور قدرتمندی داشته باشیم؛ یکی اینکه راه‌حل چالش‌های مربوط به روابط خودمان را با روش‌های علمی و به‌کارگیری اندیشة اساتید و تحلیل‌گران سیاسی و اجتماعی خودمان توسعه دهیم؛ از سوی دیگر مراقب آمریکا در زمینة تخریب روابط باشیم. این شرایط را برای ما دشوار و ضرورت هوشیاری ما را دوچندان می‌کند.»

وی با یادآوری سه مؤلفة مهم «میراث تاریخی و تمدنی مشترک»، «آرمان‌های مشترک» و «دشمن مشترک» به‌عنوان اشتراک‌های راهبردی ایران و آمریکای لاتین، خاطرنشان کرد: «چهارمین مؤلفة راهبردی در روابط دو جامعه، تشابه ادراکی است. الهیاتی که بر جوامع آمریکای لاتین حاکم است مبتنی‌بر الهیات آزادی‌بخش و انتقادی است که بر مبنای آن، حضور دین و اعتقادات و ارزش‌های عقیدتی را در ادارة امور اجتماعی و اقتصادی جامعه ضروری می‌داند. این همان چیزی است که فلسفة اصلی انقلاب اسلامی در ایران بود و انقلابیون در ایران به‌دنبال این بودند که بتوانند ارزش‌های الهی و عقیدتی را در ادارة امور جامعه به‌کار گیرند.»

دکتر مقیمی با تأکید بر اینکه «به همان میزانی که ما با کشورهای آمریکای لاتین اشتراک‌های راهبردی داریم، در خصوص کشورهای آمریکایی انگلیسی‌تبار مانند ایالات متحده آمریکا و کانادا، دارای تفارق فرهنگی هستیم.» همچنین، تصریح کرد: «نتوانستیم به اندازة کافی از فرصت‌هایی که در سایة این اشتراک‌های راهبردی وجود دارد استفادة لازم را برای تقویت و توسعة روابط ماندگار و پایدار بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آمریکای لاتین انجام دهیم. ازآنجاکه جوهرة روابط ایران و آمریکای لاتین، اصالت و درون‌مایة فرهنگی، تمدنی، آرمان‌ها و دشمن مشترک و تشابه ادراکی انسانی دارد، بستر برای نقش‌آفرینی نهادهای علمی و فرهنگی فراهم‌تر است و می‌توانیم از طریق دیپلماسی علمی، به‌منزلة مهم‌ترین سازوکار برای پایدارسازی و ارتقای این روابط و بهره‌مندی ملت‌ها از دستاوردهای این روابط، استفادة بهینه کنیم.»

وی افزود: «دیپلماسی علمی در سایة اشتراک‌های راهبردی، پیشران کلیدی در توسعة روابط همه‌جانبه ایران و آمریکای لاتین است. معتقدم دیپلماسی علمی به‌طور مشخص، از طریق تریبون دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران نقشی پیشران را برای توسعة روابط بین کشورهای آمریکای لاتین و ایران خواهد داشت. امروز دیگر فقط صرفاً اکتفا به ایجاد مواضع مشترک، که البته امر بسیار مهمی در تعامل کشورهای آمریکای لاتین و ایران در رابطه با مسائل جهانی است، به‌تنهایی کفایت نمی‌کند و لازم است حتماً برنامة اقدام جامع مشترکی را پی‌ریزی کنیم و آن را به‌اجرا درآوریم. همة این‌ها از طریق نقش‌آفرینی نهادهای علمی و فرهنگی ایران و کشورهای آمریکای لاتین تحقق‌پذیر است.»

رئیس دانشگاه تهران در پایان ضمن تشکر از دکتر سید سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکدة مطالعات جهان، و دست‌اندرکاران برگزاری همایش، توصیه کرد تا با جدیت بیشتری نسبت به گذشته، دانشکدة مطالعات جهان محل رفت‌وآمد دیپلمات‌ها، سفرا و مقام‌های سیاسی کشورهای مختلف، به‌ویژه کشورهای همگرا، باشد و این نشست فضای جدیدی را برای تعاملات بیشتر دیپلمات‌ها و نخبگان دانشگاهی آمریکای لاتین با دانشکدة مطالعات جهان فراهم کند.