معرفی کتاب دانشنامۀ اصطلاحات کلیدی فضای مجازی
ظهور فضای مجازی و شکل‌گیری جهان رقومی در کنار جهانی شیئی، تغییری بزرگ بود که جهان را در معرض «تغییر بزرگ» و نقطة عطف تاریخی قرار داد، به‌گونه‌ای که می‌توان ادعا کرد «جهانی مجازی واقعی» جدیدی در کنار «جهانی فیزیکی واقعی» شکل گرفت و تأثیر و تأثرهای این دو جهان، ظرفیت‌های تغییر پارادایمی و تغییر در نظاموارة زبانی جدیدی را خلق کرد. ظهور جهان مجازی و درهم‌تنیدگی این دو جهان، بنیان‌های زبانی جدیدی را به‌وجود آورد و اساساً نظام واژگانی جدیدی وارد زندگی بشر و عرصه‌های علمی و حرفه‌ای شد. بر این اساس، کتاب دانشنامه اصطلاحات فضای مجازی را می‌توان نوعی بازاندیشی در مفاهیم اساسی مرتبط با فضای مجازی و فضای ترکیبی جهان فیزیکی-مجازی دانست که با هدف عرضة اطلاعات دقیق، علمی و تحلیلی درخصوص مفاهیم و اصطلاحات مهم و اثرگذار این حوزه تألیف شده است.
انگیزة اصلی نگارش این کتاب، خلأ موجود درخصوص تعریف دقیق مفاهیم کلیدی و اصطلاحات مرتبط با فضای مجازی و توجه به جنبه‌های علمی، اجتماعی، فناورانه، فلسفی و اخلاقی آن بوده است. لذا، در این دانشنامه، مفاهیم بنیادین و مرتبط با «زمان مجازی»، «کار مجازی»، «انرژی مجازی»، «بهره‌وری مجازی» در کنار مجموعه مفاهیم مرتبط با حوزه‌هایی چون ماهیت و کاربردهای فناوری‌های مجازی، اقتصاد دیجیتال و مجازی، ابعاد حکمرانی و حاکمیت مجازی و ازجمله دولت الکترونیک، امنیت فضای مجازی، حقوق و قوانین فضای مجازی، ابعاد مجرمانه و آسیب‌های فضای مجازی، جنبه‌های اخلاقی فضای مجازی و اخلاق در تحقیق در فضای مجازی، بر اساس ساختار استاندارد و به‌شیوه‌ای روشن تعریف شده است.
این دانشنامه، مشتمل بر 200 مدخل است و در نگارش آن، جمعاً از حدود 10 هزار منبع معتبر علمی استفاده شده است. همچنین، برخی از مداخل این دانشنامه، مربوط به اصطلاحات نوآورانة دکتر سعیدرضا عاملی است که نخستین‌بار در متون این حوزه مطرح شده است، ازجمله آسیب دوفضایی، استعمار مجازی، اقصاد دوفضایی، انرژی مجازی، تصاعد مجازی، حافظة مجازی، حکمرانی دوفضایی، دوفضایی‌شدن، دوفضایی‌شدن علم، روابط عمومی دولت موبایل، روابط عمومی شبکه‌ای، زمان مجازی، شهر مجازی علم ایران، فرهنگ دوفضایی، قدرت مجازی، کار مجازی و نانومجازیت است. دکتر عاملی این اصطلاحات را در چارچوب پارادایم دوفضایی‌شدن جهان مطرح کرده است. علاوه‌بر این، در بسیاری از مدخل‌های اصلی، مدخل‌های فرعی نیز وجود دارد که ذیل چتر مدخل اصلی قرار گرفته‌اند. بخشی از آن‌ها نیز مفاهیم و اصطلاحاتی است که نویسندة اصلی دانشنامه، آن را برای نخستین‌بار به‌کار برده است. ازجمله مداخل فرعی‌ای که مؤلف اصلی این کتاب، نخستین‌بار به متون این حوزه اضافه کرده عبارت است از بهره‌وری دوفضایی، بهره‌وری دوفضایی‌شدۀ پایدار، دولت همه‌جا حاضر، دیاسپورای مجازی، و سواد دوفضايي. درواقع، اصطلاحات موردتوجه در این دانشنامه از پارادایم دوفضایی‌شدن‌ها و خلق جهان دوم در کنار جهان اول تأثیر گرفته است که پیوستار جدیدی از زندگی، کار، نوآوری و خلاقیت و فناوری‌های مرتبط با خود را ایجاد کرده است.
درواقع، هدف از تألیف این کتاب صرفاً جمع‌آوري اصطلاحات موجود در حوزة فضاي مجازي نبوده و نويسندگان به تبيين اصطلاحات و مفاهيمي پرداخته‌اند كه محصول تولید متون بومی است. همچنين، بررسي ريشة تاريخي و رويكردهاي مفهومي و روندهاي آينده اغلب مفاهيمی است که در اين كتاب مطرح شده و از نقاط مثبت اين كتاب و وجه تمايز دیگر آن با آثار مشابه جهانی است.
همچنین، این کتاب با این رویکرد نوشته شده است که علاقه‌مندان، دانشجویان، محققان و متخصصان حوزه‌های مرتبط با علوم کامپیوتر، وب، علوم اجتماعی، علوم ارتباطات، علوم اطلاعات و مدیریت فنّاوری و همچنین، روزنامه‌نگاری و علوم جدید هم‌بسته با فنّاوری‌های نو از مباحث آن استفاده و به‌عنوانِ منبع کمک درسی به آن مراجعه کنند.
کتاب دانشنامه اصطلاحات کلیدی فضای مجازی، جدیدترین تألیف دکتر سعیدرضا عاملی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران و منیژه اخوان، پژوهشگر مرکز پژوهشی فضای مجازی است که به‌همت انتشارات دانشگاه تهران در سال 1400 به‌بهای 100 هزار تومان منتشر شده است.
دیدگاهتان را بنویسید