[av_textblock size=” font_color=” color=”]

خلاصة مدیریتی

کتاب تجارب مسلمانان از نفرت، خصومت و تبعیض، اتریش 2020[1] تألیف دکتر سعیدرضا عاملی و ابراهیم محسنی‌آهویی منتشرشده در اسفند 1399 (مارس 2021) توسط مؤسسة اسلامی حقوق بشر، جدیدترین کتاب در حوزة مطالعات جرایم نفرت است که در سلسله کتاب‌های این مؤسسه راجع‌به بررسی شدت جرایم نفرت در کشورهای با اقلیت مسلمان دنبال می‌شود. کتاب، متشکل از چهار فصل و یک بخش نتیجه‌گیری است که در 140 صفحه به زبان انگلیسی تنظیم شده است.

تجارب مسلمانان از نفرت، خصومت و تبعیض، اتریش 2020 همچنین تاریخ اتریش را با مسلمانان آن بررسی می‌کند و نقشی را مطالعه می‌کند که نهادها و سیاستمداران در دامن‌زدن و تقویت گفتمان ضدمسلمان در بین مردم بازی می‌کنند. این اثر همچنین، حاوی پیشنهادها و توصیه‌هایی است برای جامعة مدنی و جوامع مسلمان در مورد چگونگی تلاش و پرداختن به مسائلی که مسلمانان با آن روبه‌رویند، تا جامعه‌ای عادلانه‌تر و منصفانه‌تر شکل گیرد. با توجه به ظهور فاشیسم در اروپا، این کتاب محدود به زمان حاضر نیست. اتریش در صف مقدم این ظهور قرار دارد. حزب راست افراطی آزادی اتریش با حمایت از یک‌سوم رأی‌دهندگان، به عاملی قدرتمند در سیاست اتریش تبدیل شده است.

سندیو هرایس[2]، دبیر شبکة بین‌المللی استعمارزدایی، راجع‌به این کتاب چنین اظهار عقیده کرده است: «این کتاب جزئیات تأثیر اسلام‌هراسی را بر زندگی فردی مسلمانان و سطح نهادی در حوزة عمومی نشان می‌دهد. این کار با شرح تاریخ جوامع اسلامی در اتریش از سال 1529 آغاز می‌شود و توضیح می‌دهد که چگونه اسلام‌هراسی از طریق کمپین احزاب دست راستی برای جلوگیری از ‘نفوذ خارجی’ در سال 1999 نهادینه شد. این کتاب حاوی انبوهی از داده‌های کمّی و کیفی در مورد چگونگی نفوذ اسلام‌هراسی در همة جنبه‌های زندگی عمومی در اتریش و تأثیر مخرب بر زندگی روزمرة مسلمانان است. خواندن این کتاب پس از ظهور راست افراطی در اروپا به همه توصیه می‌شود.»

در فصل اول کتاب، بررسی تاریخی ورود اسلام به قارة اروپا و اتریش تبیین شده و عمدتاً متمرکز بر ریشه‌های شکل‌گیری نوعی اسلام‌هراسی نژادپرستانه است که از قرن 16 میلادی وارد مرحلة جدیدی شد.

تاریخ قرائت نژادی از اسلام

نخستین برخورد اروپا و اسلام به اواخر قرون وسطی و ترجمة متون پزشکی، علمی و فلسفی اسلامی به زبان‌های اروپایی برمی‌گردد. این ارتباط، علی‌رغم اعتقاد عمومی به عدم ارتباط تاریخی اسلام و غرب، حتی تا حدود سال 1700 میلادی، یا حدود اواخر قرن 17 ادامه داشت. در این دوره، به‌استثنای چند مورد، تصویر اسلام در غرب تا حد زیادی با اختلافات مذهبی شکل گرفت. با این حال، از این دوره تا کنون، غرب همیشه رابطه‌ای فرضی بین نژاد و اسلام دیده است. به‌طور مثال، نویسندگان مسیحی قرون وسطی قبل از قرن شانزدهم در مورد اسلام یا مسلمانان، با واژه‌های ناشناخته صحبت نمی‌کردند، بلکه با استفاده از اصطلاحات قومی به مسلمانان اشاره می‌کردند: اعراب، ترک‌ها یا مورها.

فصل 1: 10

«با ظهور قوم‌شناسی نژادپرستانه در قرن 18 و 19، راه جدیدی برای سازماندهی جهان مطابق با ایدئولوژی سلطة مسیحیان غربی گشوده شد. از این دوره است که مفاهیم ایدئولوژیکی برای تعریف عرب یا شرقی به‌کار رفته است.»

سپس، با ظهور قوم‌شناسی نژادپرستانه در قرن 18 و 19، راه جدیدی برای سازماندهی جهان مطابق با ایدئولوژی سلطة مسیحیان غربی گشوده شد. از این دوره است که مفاهیم ایدئولوژیکی برای تعریف عرب یا شرقی به‌کار رفته است؛ به این معنا که دین و قومیت به‌عنوان تعیین‌کنندة قومیت‌های غیرمسیحی استفاده می‌شود.

اسلام در اتریش

هنگامی که ارتش ترکیه در پشت دیوارهای وین ظاهر شد، نخستین گروه از مسلمانان در سال 1529 به اتریش مدرن رسیدند. با این حال، جامعة بزرگ مسلمان تنها در سال 1908، هنگامی که سلطنت هابسبورگ بوسنی و هرزگوین را ضمیمه کرد، در اتریش‌ـ مجارستان ظاهر شد. چهار سال بعد، «قانون اسلام» ظاهر شد که موقعیت پیروان این دین را تنظیم می‌کرد. در سال 1971، اتریش برای نخستین‌بار اسلام را گروهی در سرشماری خود قرار داد و 3/0 درصد از جمعیت را مسلمان ثبت کرد. سرشماری سال 1991 نشان داد که این تعداد به 2 درصد و در سرشماری سال 2001 به 2/4 درصد افزایش یافت و حدود 350،000 نفر اسلام را دین خود انتخاب کردند. از آن زمان، دین افراد مطالعه نشده است، بنابراین تعداد فعلی جمعیت مسلمانان در اتریش را تنها می‌توان تخمین زد. طبق آمار سازمان ادغام اتریش[3]، در سال 2009، حدود نیم میلیون مسلمان در اتریش زندگی می‌کردند و تقریباً 6 درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دادند. این میزان در سال 2017، به 700  هزار نفر، یعنی تقریباً 8 درصد از جمعیت کشور رسید.

فصل 1: 11

«جامعة بزرگ مسلمان در سال 1908، هنگامی که سلطنت هابسبورگ بوسنی و هرزگوین را ضمیمه کرد، در اتریش‌ـ مجارستان ظاهر شد. چهار سال بعد، ‘قانون اسلام’ ظاهر شد که موقعیت پیروان این دین را تنظیم می‌کرد.»

اکثر مسلمانانی که در اتریش زندگی می‌کنند سنی‌مذهب‌اند (85 درصد) و پس از آن‌ها شیعه (12 درصد)، علویان، احمدی‌ها و سایر مذاهب اسلامی هستند که بخش بسیار کمی از جمعیت را تشکیل می‌دهند. در سال 2009، جمعیت ترکیه بزرگ‌ترین گروه در میان مسلمانان ساكن اتریش (حدود 109000 یا 21 درصد از مسلمانان) و پس از آن حدود 52000 نفر از بوسنی و هرزگوین (10 درصد)، حدود 34000 نفر از صربستان، مونته‌نگرو و كوزوو (7 درصد) و حدود 18000 تبعة روسیه (4 درصد) بودند. از 15 می 2001، تنها 28 درصد مسلمانان تابعیت اتریشی داشته‌اند، در حالی که تا سال 2009، تقریبا نیمی از مسلمانان شهروند اتریشی بوده‌اند.

اسلام‌هراسی نهادینه‌شده در اتریش

در فصل دوم کتاب با عنوان «اسلام‌هراسی نهادینه‌شده در اتریش»، دو موج اصلی اسلام‌هراسی در اتریش طی دهة 1990 و 2010 تحلیل شده است و نشان می‌دهد چگونه تهدیدها و اظهارات توهین‌آمیز علیه مسلمانان در اتریش در حال افزایش است. در سال‌های اخیر، تعداد کمپین‌ها، قوانین، سیاست‌ها، سخنرانی‌ها، اظهارنظرها، رویدادها و فعالیت‌های ضدمسلمانان به‌شدت افزایش یافته است.

علاوه‌بر این، اتریش کشوری است که جمعیت غیرمسلمان آن، به‌اندازة خودِ مسلمانان، به تبعیض علیه مسلمانان اعتقاد دارند (هر دو 51 درصد). داده‌ها نشان می‌دهد 40 درصد از مسلمانان بررسی‌شده در اتریش، در واقع در پنج سال گذشته با تبعیض مواجه شده‌اند. موارد زیر برخی مظاهر این اسلام‌هراسی نهادینه‌شده در اتریش را منعکس می‌کند:

1. کارزار انتخاباتی خارجی‌ها^[4] در سال 1999 که بر اساس ایجاد وحشت عمومی از مسلمانان با شعارهایی مانند «جلوگیری از نفوذ خارجی»^[5] برگزار شد.
2. قانون «ممنوعیت روسری»^[6] مصوب سال 2018 که استفاده از روسری در مدارس ابتدایی را هم برای دانش‌آموزان و هم برای معلمان ممنوع می‌کند.
3. «قانون منع پوشاندن چهره»^[7] که در سال 2017 تصویب شد و هدف آن از بین بردن حجاب از فضاهای عمومی بود.
4. تعطیلی اماکن مربوط به مسلمانان در 8 ژوئن 2018 که طی آن 150 نفر از جمله امامان و اعضای خانوادة آن‌ها تهدید به اخراج از کشور شدند.

فصل سوم کتاب، حاوی طراحی الگوی مطالعاتی است. در این فصل، استمرار سایر مطالعات این حوزه، ترکیبی از متغیرهای مرتبط با جرائم نفرت در سطح فردی و نهادی از یک سو و ترکیب‌بندی پنج‌گانة جرایم نفرت از نظر نوع یا گونه مطرح شده است.

تجربة جرایم نفرت

فصل چهارم کتاب، بازتابِ تحلیل داده‌های آماری حاصل از پیمایش است که طی سال 2020 در اتریش و عمدتاً در شهر وین انجام شده است. به‌دلیل عادی‌سازی اسلام‌هراسی در غرب، ممکن است بتوانیم دورة کنونی را دورة احیای نژادپرستانة نهادی به‌نام احزاب راستگرای یا محافظه‌کار اروپایی بنامیم. آن‌ها با استفاده از «حقایق جایگزین»، به‌منزلة سلاحی ایدئولوژیکی، از سازوکارهای ساخت اجتماعی مبتنی بر دین و نژاد به نفع سیاست توسعة نفرت بهره می‌گیرند.

تجزیه‌وتحلیل داده‌های جنایات نفرت در وین با جمع‌آوری 226 مورد انجام شده است. این نظرسنجی بر اساس طبقه‌بندی پنج‌گانة جرایم نفرت به دسته‌های سیاست نفرت، عمل نفرت، ایدئولوژی نفرت و نفرت به‌منزلة تبعیض و نفرت به‌منزلة اسکیماتا انجام شده است. هر یک از این گونه‌ها بر اساس چندین متغیر جداگانه ارزیابی شده است.

در میان این پنج دسته، نفرت به‌منزلة اسکیماتا بیش از دیگر موارد مطرح بوده است. این نوع نفرت با طرحواره‌های بین فرهنگی و حساسیت بین فرهنگی سروکار می‌یابد. نتایج نشان می‌دهد که داشتن ظاهر اسلامی (مانند حجاب یا ریش یا «نژاد خاورمیانه‌ای» داشتن) در بروز جرائم نفرت در اتریش تأثیر بسزایی دارد.

[1]. Muslim Experiences of Hatred, Hostility and Discrimination, Austria 2020

[2]. Sandew Hirais, secretary of the Decolonial International Network

[3]. ÖIF

[4]. Ausländerwahlkampf

[5]. Stop der Überfremdung

[6]. headscarf ban

[7]. Anti-Facial Disguise Act
[/av_textblock]

[av_textblock size=” font_color=” color=”]
از نظر شرکت‌کنندگان، مهم‌ترین دلایل توسعة نفرت «ترس از توسعة اسلام»، «توسعة سیاست‌های کلان پسااستعماری» و «سوء‌تفاهم نسبت به اسلام» است. این یافته‌ها، به‌ویژه با مدل نظری و تحقیقاتی مطرح در سراسر کتاب سازگار است. آن‌ها همچنین، سه اقدام محوری «هم‌بستگی در جوامع اسلامی»، «افزایش آگاهی در بین مسلمانان» و «گفتگوی بین فرهنگی/ مذهبی» را اصلی‌ترین راه‌های مقابله با اسلام‌هراسی یاد کردند.

فصل 4: 104

« از نظر شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، مهم‌ترین دلایل توسعة نفرت «ترس از توسعة اسلام»، «توسعة سیاست‌های کلان پسااستعماری» و «سوء‌تفاهم نسبت به اسلام» است.»

جمع‌بندی و توصیه‌ها

بخش انتهایی کتاب، جمع‌بندی تحلیل‌های کمّی و کیفی و طرح مجموعه‌ای توصیه‌های راهبردی به جامعة مدنی در اتریش و به جماعات اسلامی در این کشور است. علی‌رغم توسعة اسلام‌هراسی نهادینه‌شده در جامعة اتریش و تأثیر احزاب محافظه‌کار و راست افراطی بر آن، نویسندگان کتاب معتقدند که با مشاوره به جامعة مدنی اتریش می‌توان نشان داد که شعارهای حقوق بشر، مبارزه با نژادپرستی و سایر ارزش‌های غربی جوامع، به ابزاری برای سرکوب اقلیت‌های مسلمان تبدیل شده است. از طرف دیگر، توصیه‌های دیگری نیز  برای جوامع مسلمان اتریش پیشنهاد شده است.

به جامعة مدنی

1. پرسش از خودِ جوامع مسلمان
2. در نظر گرفتن اسلام‌هراسی به‌منزلة درد مشترک بشری
3. کدگذاری اسلام‌هراسی به‌منزلة عنوان نژادپرستی غیرقانونی

4) مقابله با این تبلیغ که «چندفرهنگی شکست خورده است»

به اجتماعات مسلمان

1. تقویت هم‌بستگی از طریق جوامع اسلامی
2. افزایش آگاهی در بین مسلمانان
3. تقویت گفتگوی بین فردی / فرهنگی / مذهبی
4. تعامل از طریق رسانه‌های بین فردی

[/av_textblock]

[av_slideshow size=’featured’ animation=’slide’ autoplay=’false’ autoplay_stopper=” interval=’5′ control_layout=” perma_caption=”][/av_slideshow]