معرفی کتاب: اقتصاد روسیه در گذر زمان
کتاب اقتصاد روسیه در گذر زمان تألیف دکتر احسان رسولی‌نژاد، استادیار دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران، به همت انتشارات دانشگاه تهران منتشر شد.
اقتصاد روسیه در گذر زمان در 240 صفحه در قطع وزیری به شمارة شابک 8-7452-03-964-978 در شش فصل، به‌همراه منابع و نمایه، در تابستان 1399 منتشر شده است. در دوازده صفحة نخست پیش از متن، مقدمة مؤلف و پیشگفتار آمده است.
این اثر، به بررسی روند تغییرات و تحولات اقتصادی روسیه از قرن هشتم تا کنون اختصاص دارد. به گفتة مؤلف، تألیف آن شش سال به‌طول انجامیده که چهار سال آن در کشور روسیه و با استفاده از منابع کتابخانه‌‌ای آن و نظرات اقتصاددانان روس سپری شده و همراه با تجربة تدریس نیز بوده است.
در فصل نخست این اثر با عنوان «مقدمه‌ای بر مبانی علم اقتصاد»، تلاش شده است مفاهیم علم اقتصاد و متغیرهای اقتصادی با زبانی قابل‌فهم برای غیراقتصاددانان و آماده‌سازی ذهن دیگر خوانندگان بیان شود تا انگیزة لازم برای خواندن عمیق مطالب فصول بعدی کتاب فراهم آید. از جمله بر تفاوت میان دو مفهوم کلیدی «رشد اقتصادی» و «توسعة اقتصادی» تأکید شده است که به‌کرات به‌غلط به‌جای یکدیگر به‌کار می‌رود. اقتصاد تحلیلی‌ـ تفسیری، آشنایی با نظام‌های اقتصادی در جهان (سنتی، بازاری، دستوری، و مختلط)، آشنایی با مفاهیم کلان اقتصادی، و سیاست‌های پولی و مالی زیرعنوان‌های اصلی فصل اول این اثر را شامل می‌شود.
در فصل دوم، با عنوان «اقتصاد روسیه» اقتصاد این کشور از قرن هشتم تا فروپاشی تزاریسم بررسی شده است. در این فصل با تمدن اقتصادی رودخانة سامارا (قرن هشتم تا سیزدهم)، تمدن اقتصادی رودخانة ولگا (قرن سیزدهم تا اواسط قرن پانزدهم)، دورة اقتصاد روریک‌ها (اواسط قرن پانزدهم تا اوایل قرن هفدهم)، و تاریخ اقتصادی روسیه: دورة چهارم (اوایل قرن هفدهم تا اواسط قرن نوزدهم) آشنا می‌شویم.
فصل سوم با عنوان «اقتصاد کمونیسم شوروی»، مروری است بر وضعیت اقتصادی روسیه بین سال‌های 1914 تا 1991، و فروپاشی شوروی. روسیه در شرایط پس از جنگ جهانی اول، سیاست کمونیسم شوروی را پیش گرفت. با روی کارآمدن لنین، اقتصاد شوروی به‌سوی خصوصی‌سازی و کنترل تورم از طریق خلق روبل طلایی پیش رفت. در دوران استالین برنامه‌های پنج سالة توسعه جایگزین شد. با آغاز جنگ جهانی به سمت نظامی‌سازی و صنعتی‌سازی اقتصاد ملی رفت و با پایان جنگ، اقتصاد آزاد و خصوصی‌سازی همراه با افزایش قیمت نفت، شکوفایی اقتصادی روسیه را به‌ارمغان داشت. شوک منفی قیمت نفت سبب شد برنامة پرسترویکای گورباچف با شکست مواجه شود و سرانجام در سال 1991 شوروی فروپاشید.
در فصل چهارم، با عنوان «اقتصاد روسیة پساشوروی»، دوران یلسین و الگوبرداری غیربومی وی از اقتصاد غرب بررسی شده است. این دوران هم‌زمان است با بحران مالی و شوک منفی نفت و به بن‌بست رسیدن سیاست‌های اقتصادی یلسین که منجر به کناره‌گیری وی شد.
در فصل پنجم، با عنوان «اقتصاد مدرن روسیه»، سال‌های 2000 تا کنون بررسی شده است. از جمله مباحث مطرح در این فصل عبارت است از اقتصاد مدرن روسیه، و ابعاد و چشم‌انداز آن. در این فصل از چهار فضای اقتصادی سخن گفته شده است: تحول ساختار اقتصادی، توسعه و رشد شتابان اقتصادی، رکود اقتصادی، و بحران اقتصادی.
در فصل آخر این اثر با عنوان «مباحث ویژة اقتصاد مدرن روسیه»، چالش‌ها و مشکلات تجارت خارجی روسیه، گمرک و قوانین گمرکی روسیه، نظام ارز در اقتصاد روسیه، بهرة کلیدی و نقش آن در اقتصاد پولی روسیه، اقتصاد گردشگری این کشور، و جایگاه نفت و گاز در اقتصاد این کشور بررسی شده است.
مؤلف اهمیت این اثر را در سه چیز می‌داند: همگرایی اقتصادی ایران و روسیه، به‌خصوص در سال‌های اخیر به‌دلیل تحریم‌های غرب؛ مرز آبی مشترک دو کشور که روسیه را به بزرگ‌ترین همسایة اقتصادی ایران بدل کرده است؛ بدیع‌بودن موضوع اثر که در فارسی و حتی روسی و انگلیسی نیز کتابی در این خصوص تألیف نشده است. و می‌افزاید: «هدف از نگارش این نوشتار، برداشتن گامی هر چند کوچک در شناخت و مطالعة اقتصاد کشور روسیه در راستای تفکر بهتر و خردمندانه‌تر در توسعة روابط و همکاری‌های اقتصادی با این کشور است.»
زهرا جلال‌زاده
کارشناس‌ارشد زبان‌شناسی
دیدگاهتان را بنویسید