فناوری‌های نوین ارتباطی برای آموزش افراد با نیازهای ویژه
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
به نام خدا
تحقیق و پژوهشی دربارة
فناوری‌های نوین ارتباطی برای آموزش افراد با نیازهای ویژه
برگزارکنندگان: دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران با همکاری کمیسیون ملی یونسکو و پردیس فنی دانشگاه تهران
مجری: دکتر ناهید پوررستمی، استادیار دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران
دبیر علمی: دکتر مسعود رهگذر، دانشیار دانشکدة مهندسی برق و کامپیوتر، پردیس فنی دانشگاه تهران
تنظیم‌کنندة گزارش: زهرا جلال‌زاده، مسئول امور بین‌الملل و روابط عمومی دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران
گروه اجرایی: مهندس سمانه شفیعی، مسئول انفورماتیک دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران
زهرا جلال‌زاده، مسئول امور بین‌الملل و روابط عمومی دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران
سید مجتبی بنایی، مدرس مدعو دانشکدة مهندسی دانشگاه تهران
سخنرانان:
دکتر سیدجواد حسینی، معاون وزیر و رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی
«رویکردهای نوین در فرایندهای آموزشی، پرورشی و توان‌بخشی دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه»
دکتر ساجد یعقوب‌نژاد، دکتری تخصصی روان‌شناسی کودکان استثنایی از دانشگاه تهران؛ مدرس و مؤلف
«فناوری‌های نوین و روش‌های آموزشی جدید در توان‌بخشی، غربالگری و آموزش به کودکان و دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه»
منیره عزیزی، روان‌شناس کودکان با نیازهای ویژه
«کودکان دارای اختلال اوتیسم»
زمان و مکان: ساعت 10:00-12:00، یک‌شنبه 6 تیر 1400
پخش زنده و آرشیو آن در کانال اینستاگرام دانشکدة مطالعات جهان
iranian_studies_ut
لینک نشست در آپارات: ذیل گزارش هر سخنرانی
[/av_textblock]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
گزارش نشست نخست
سخنران:
دکتر سیدجواد حسینی، معاون وزیر و رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی
عنوان سخرانی:
«رویکردهای نوین در فرایندهای آموزشی، پرورشی و توان‌بخشی دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه»
[/av_textblock]
[av_slideshow size=’featured’ animation=’slide’ autoplay=’false’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’11662′][/av_slide]
[/av_slideshow]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
دکتر حسینی با رویکردی نظری و مفهوم‌شناختی به آموزش و پرورش، به تبیین این مهم پرداخت که در مواجهه با دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه، به‌جای نگاه به کمبودها و ناتوانی‌های این افراد، باید با تغییر دیدگاه، کانون توجه بر توانایی‌های این دانش‌آموزان باشد. وی افزود: «ناتوانی نباید به بی‌توجهی به شناخت توانایی‌ها منجر شود.»
دکتر حسینی به تبیین دو نظریة آسیب‌شناسی اجتماعی پرداخت: یکی نظریة کمبود و نقص؛ و دیگری نظریة دارایی. ایشان برپایة نظریة دوم ادامة سخنان خود را پی‌گرفت.
برپایة فلسفة وجودی آموزش و پرورش استثنایی در ایران، مبنی بر تأکید بر آموزش دانش‌آموزان استثنایی (دارای نیازهای خاص)، این افراد برای رسیدن به بالاترین حد توانایی خود به خدمات توان‌بخشی آموزشی و پرورشی نیازمندند.
دکتر حسینی دو مفهوم کلیدی را نیز بیان داشت: گوناگونی ویژگی‌های این افراد؛ و نیازهای خاص برای آموزش و پرورش آن‌ها. ادامة سخنان ایشان بر محور مفهوم کلیدی دوم قرارگرفت و به تبیین اصول و بنیان‌های عملیاتی آموزش‌های نوین به دانش‌آموزان ویژه در سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور پرداخت.
ایشان برپایة مبانی و اصول سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در نظام آموزش و پرورش ویژه، از عرضة خدمات آموزشی و توابخشی به بیش از 80 هزار دانش‌آموز با نیاز ویژه و 70 هزار طرح فراگیر پذیرا سخن گفت.
هفت اصل بنیادی برشمردة دکتر حسینی به قرار زیر بود:
اصل نخست: آموزش به نوآموزان و دانش‌آموزان بر پایة توان‌بخشی شناختی. تکنیک‌های بهبود کارایی، تمرکز و توجه، بازداری رفتاری و کارکردهای اجرایی از جمله جلوه‌های مهم توان‌بخشی شناختی است.
اصل دوم: تلفیق و فراگیرسازی این دانش‌آموزان در مدارس عادی. چشم‌انداز این اصل آموزش عمومی به‌جای آموزش ویژه به این دانش‌آموزان است.
اصل سوم: آموزش فردی‌شده. تعیین سطح آمادگی فعلی کودک، تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت برای کودک، روش‌های ارزشیابی و عرضة خدمات توان‌بخشی و آموزش به کودک از جمله موارد برشمرده بود. دکتر حسینی همه‌گیری کرونا را فرصت ویژه‌ای برای اجرای این اصل دانست.
اصل چهارم: بهره‌گیری از رسانه‌های آموزشی و فناوری‌های روزآمد. زیست‌بوم کرونا فرصت مهمی برای تحول در نظام آموزشی را پدید آورد. با تدریس معلمان در اتاق‌های شیشه‌ای، به‌جای اتاق‌های دارای دیوار، تحول مهم و مثبتی در آموزش شکل گرفت. ابزارهای مجازی به ابزار اصلی آموزش بدل شد. با توجه به برخی مشکلات ابرازی دانش‌آموزان در آموزش مجازی، «طرح هدایت؛ هر دانش‌آموز یک تبلت، هر تبلت یک دانش‌آموز» به اجرا درآمد. عدالت آموزشی و استمرار آموزشی و انعطاف حداکثری از جمله رویکردها در دوران کرونا و پساکرونا بوده است. دکتر حسینی دیگر اقدام‌های صورت‌گرفته را چنین برشمرد: ابزارهای تشخیصی دیجیتال برای سنجش شنوایی؛ نرم‌افزارهای توان‌بخشی گفتاردرمانی؛ روزآمدسازی دستگاه‌های غربالگری شنوایی (300 دستگاه در سال جدید)؛ بهره‌گیری از دستگاه‌های هوش مصنوعی برای دانش‌آموزان طیف اوتیسم؛ طراحی اپلیکیشن جامع آموزش، سامانة ندای همراه؛ راه‌اندازی پایگاه‌های جامع آموزش در رسانه‌ها؛ مناسب‌سازی شبکة شاد برای دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه؛ 5000 تولید محتوا در زمینه‌های توان‌بخشی، آموزش و پرورش، و ورزشی.
اصل پنجم: غربالگری و مداخلات به‌هنگام طلایی. رسمی و اجباری‌شدن دوره‌های آموزشی از بدو تولد و افزایش 9 درصدی آن در سال جاری (42 درصد در ابتدایی و 15 درصد در پیش‌دبستان)، علی‌رغم همه‌گیری کرونا؛ و سنجش‌های جدیدِ حرکات اصلاحی و سنجش دانش‌آموزان در معرض مشکلات یادگیری از جمله مهم‌ترین عنوانی بود که دکتر حسینی برشمرد.
اصل ششم: مهارت‌آموزی و حرفه‌آموزی. هدف از این اصل کسب استقلال فردی و اجتماعی با رویکرد کارکردی است.
اصل هفتم: خانواده‌محوربودن آموزش. دکتر حسینی خانواده را شریک راهبردی نام برد و از اقدام‌های صورت‌گرفتة زیر سخن گفت: تشکیل کانون مشورتی اولیا و دانش‌آموزان، طرح مدرسه‌یاری (اولیای فن‌یاور، کلاس‌یار، ورزش‌یار، مدیریار، هنریار و جزآن)، آموزش و توانمندسازی خانواده‌ها، و طرح اولیای همیار معلم.
دکتر حسینی در خاتمة سخنان خود مدرسه را کلید اصلی تحول، مدرسه را کانون اصلی رقم‌خوردن آینده، نهاد تعلیم و تربیت را نهاد تحول، مدرسه را سازمان تحول، کلاس را واحد تحول، و معلمان را پایه‌گذار تحول نامید.
آدرس فایل سخنرانی در آپارات:
https://aparat.com/v/feYqu
[/av_textblock]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
گزارش نشست دوم
سخنران:
دکتر ساجد یعقوب‌نژاد، دکتری تخصصی روان‌شناسی کودکان استثنایی از دانشگاه تهران؛ مدرس و مؤلف
عنوان سخنرانی:
«فناوری‌های نوین و روش‌های آموزشی جدید در توان‌بخشی، غربالگری و آموزش به کودکان و دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه»
[/av_textblock]
[av_slideshow size=’featured’ animation=’slide’ autoplay=’false’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’11663′][/av_slide]
[/av_slideshow]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
دکتر یعقوب‌نژاد مبنای سخنرانی خود را بر پایة هفت اصل بنیادینی قرار داد که دکتر حسینی برشمرده بود. تأکید وی بر تلفیق فلسفة آموزش و پرورش با روان‌شناسی و تکنولوژی آموزشی، جامعه‌شناسی و حتی رگه‌هایی از پزشکی بود؛ تلفیق گرایش‌های میان‌رشته‌ای مختلف و دارای ابعاد تخصصی، اخلاقی و فرهنگی.
دکتر یعقوب‌نژاد کودکان دارای نیاز ویژه را چنین طبقه‌بندی کرد: کم‌توان ذهنی، آسیب‌دیدة بینایی، آسیب‌دیدة شنوایی، آسیب‌دیدة جسمی و حرکتی، در طیف اوتیسم، چند معلولیتی، و دارای اختلالات هیجانی. به گفتة وی، «بزرگ‌ترین گروه دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه را دانش‌آموزان دارای مشکلات یادگیری و دانش‌آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری خاص تشکیل می‌دهد، به‌طوری که بیش از 5 درصد تمامی کودکان و بیش از نیمی از کودکان استثنایی را دربرمی‌گیرد. جمعیت این طیف در کشورمان حدود 450000 دانش‌آموز است.»
این طیف وسیع از کودکان با شکست تحصیلی و پیامدهای روان‌شناختی و جامعه‌شناختی بسیار خطرناک و جبران‌ناپذیری مواجه می‌شوند؛ یاد می‌گیرند که یاد نمی‌گیرند. انزوای اجتماعی، تحقیر و ازدست‌دادن اعتمادبه‌نفس از جمله پیامدهای قطعی چنین شرایطی است.
دکتر یعقوب‌نژاد همکاری دانشمندان در عرصة کامپیوتر و هوش مصنوعی را برای غربالگری، تشخیص به‌موقع و توان‌بخشی به این کودکان از بدو تولد ضروری دانست.
آدرس فایل سخنرانی در آپارات:
https://aparat.com/v/lYqnd
[/av_textblock]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
گزارش نشست سوم
سخنران:
منیره عزیزی، روان‌شناس کودکان با نیازهای ویژه
عنوان سخنرانی:
«کودکان دارای اختلال اوتیسم»
[/av_textblock]
[av_slideshow size=’featured’ animation=’slide’ autoplay=’false’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’11664′][/av_slide]
[/av_slideshow]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
برپایة هفت اصل برشمردة دکتر حسینی، و تبیین آن توسط دکتر یعقوب‌نژاد با محوریت کودکان دارای اختلالات یادگیری، خانم عزیزی بر طیف کودکان دارای اختلال عصبی‌ـ تحولی اوتیسم متمرکز شد که در جهان شیوع زیادی نیز دارد و در مجامع جهانی و بین‌المللی بسیار مطرح است.
اختلال اوتیسم را در سنین پیش از دبستان می‌توان شناسایی کرد و تشخیص داد. بارزترین علایم، اختلالات این کودکان در تعامل و ارتباطات اجتماعی، همچنین رفتارها و الگوهای تکراری است. این اختلال، ارتباط اجتماعی و تحصیل این کودکان را با مشکل روبه‌رو می‌سازد و شغل و حضور آنان را در جامعه و در بزرگسالی با مشکل مواجه می‌کند.
کودکان طیف اوتیسم غالباً اختلالات دیگری را نیز با خود دارند، از جمله اختلالات ذهنی، شناختی و یادگیری. عزیزی این اختلالات در طیف اوتیسم را به سه دسته تقسیم کرد. کودکان در سطح 3 به کمک و حمایت نیاز دارند، به‌خصوص در برقراری ارتباط کلامی، تطابق با محیط، و در برقراری تعاملات اجتماعی. این افراد گاه در تمام طول عمر به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز پیدا می‌کنند.
کودکان در سطح 2، در تعامل و استفاده از کلام، غالباً از جملات ساده استفاده می‌کنند. در تعاملات اجتماعی، دوست‌یابی و ارتباط مشکلاتی دارند که با آموزش می‌توان سطح این کودکان را ارتقا داد.
در سطح 1 که بالاترین و بیشترین افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم را شامل می‌شود معمولاً کودکان با عملکرد بالاتر قرار می‌گیرند. این کودکان در برقراری ارتباط کلامی غالباً مشکلی ندارند ولی در کاربرد کلمات با مشکل روبه‌رویند. با بهره‌گیری از ابزارهای فناوری و چک‌لیست‌ها و آزمون‌های موجود، امکان تشخیص این کودکان افزایش یافته است.
تاکنون علت دقیقی برای اوتیسم یافت نشده است، اما به برخی علل اشاره شده است از جمله عوامل ژنتیکی، آسیب‌ها و ضربه‌های مغزی، یا مسمومیت‌های محیطی. لذا، امکان پیشگیری از ابتلا به این اختلال ممکن نیست.
ادامة سخنان عزیزی دربارة مداخلات در طیف اوتیسم بود و از بیش از 480 روش برای مداخله و آموزش یاد کرد. تمرکز ایشان بیشتر بر روش جانسون و کلیر (2010) بود. بر این پایه طبقه‌بندی در مداخلات در طیف اوتیسم را بیان داشت. نخستین سطح مداخلات روانی و آموزشی است. مداخلات رفتاری، مبتنی بر آموزش مهارت، و مبتنی بر آموزش و مهارت از جملة این مداخلات است که با بهره‌گیری از تعامل همه‌جانبه، ساخت‌دادن به محیط و فضا و محتوای آموزشی و کاهش بسیاری از عوامل مزاحم با توجه به مشکلات و بی‌نظمی‌های حسی این کودکان (تندحسی یا کندحسی)، ارتباط از طریق تصویر، ایجاد یکپارچگی حسی از دیگر روش‌های به‌کار گرفته در این کودکان و ابزارهای برقراری ارتباط محسوب می‌شود.
دومین سطح مداخلات، مداخلات مبتنی بر توان‌بخشی است، از جمله کاردرمانی و گفتاردرمانی که بر یکپارچگی حسی تمرکز دارد.
مداخلات زیستی‌ـ درمانی، سومین سطح مداخلات محسوب می‌شود. با تجویز دارو و رژیم‌های غذایی می‌توان برخی اختلال‌های همراه را برطرف ساخت.
موسیقی‌درمانی و بازی‌درمان روش‌های درمانی مکملی بود که عزیزی از آن‌ها نام برد. تأکید بر واقعیت مجازی و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید مواردی است تأثیر آن بر این کودکان در حال بررسی است. در عین خاص‌بودن کار با هریک از کودکان اوتیسمی، گروهی کارکردن روان‌شناسان، معلمان و والدین، و بهره‌گیری از فناوری تأکید ویژة این استاد روان‌شناس بود. استفاده از روش‌های بین‌رشته‌ای و بهره‌گیری از متخصصان در ساخت ابزار، تسلط والدین بر روش‌ها و دنبال‌کردن آموزش‌ها، از جمله مهارت‌های روزمرة زندگی برای رسیدن به استقلال، از کلینیک‌ها و از مدارس و مناسب‌سازی محیط برای این کودکان از توصیه‌های دیگر عزیزی بود.
از آنجا که بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم استعدادها و ویژگی‌های خاصی دارند، توجه والدین به این توانمندی‌ها و استعدادها، موجب بهره‌گیری از حداکثر این ظرفیت‌ها خواهد شد.
مداخلة به‌هنگام و تشخیص آن از 2 سالگی و تشکیک در زیر 2 سالگی بسته به علایم، در بهبود شرایط این کودکان حیاتی و باعث جلوگیری از بسیاری از آسیب‌هاست، به‌خصوص در ارتباط و تعامل اجتماعی.
2 آوریل/ 13 فروردین روز جهانی اوتیسم با هدف آگاهی‌بخشی به جامعه از جمله پایه‌های اساسی است که والدین و اطرافیان در سنین پایین بتوانند رفتارهای این کودکان را بپذیرند و علایم اوتیسم را در کودکان خود تشخیص و به‌موقع ارجاع دهند.
آدرس فایل سخنرانی در آپارات:
https://aparat.com/v/V4ca8
[/av_textblock]
دیدگاهتان را بنویسید