[av_textblock size=” font_color=” color=”]
به نام خدا

تحقیق و پژوهشی دربارة

ظرفیت‌سازی در حوزة هوش مصنوعی با تأکید بر توانمندسازی و بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت

برگزارکنندگان: دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران با همکاری کمیسیون ملی یونسکو و پردیس فنی دانشگاه تهران

مجری: دکتر جهانگیر کرمی، دانشیار دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران

دبیر علمی: دکتر مسعود رهگذر، دانشیار دانشکدة مهندسی برق و کامپیوتر، پردیس فنی دانشگاه تهران

تنظیم‌کنندة گزارش: سید مجتبی بنایی، مدرس مدعو دانشکدة مهندسی دانشگاه تهران

گروه اجرایی: مهندس سمانه شفیعی، مسئول انفورماتیک دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران

                       زهرا جلال‌زاده، مسئول امور بین‌الملل و روابط عمومی دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران

سید مجتبی بنایی، مدرس مدعو دانشکدة مهندسی دانشگاه تهران

سخنرانان:

دکتر هادی مرادی، دانشیار دانشکدة مهندسی برق و کامپیوتر، پردیس فنی دانشگاه تهران

«به‌کارگیری هوش مصنوعی برای بهبود کیفیت زندگی افراد با نیاز‌های خاص»

دکتر محمد صبری، استادیار گروه مهندسی کامپیوتر و هوش مصنوعی، دانشگاه آزاد اسلامی

«توان‌بخشی شناختی و کارکرد آن در هوش مصنوعی»

دکتر فریبا بهرامی، دانشیار دانشکدة مهندسی برق و کامپیوتر، پردیس فنی دانشگاه تهران

«مهندسی پزشکی و تأثیر فناوری‌های نوین بر توانبخشی حرکتی»

زمان و مکان: ساعت 10:00-12:00، سه‌‌شنبه 8 تیر 1400

پخش زنده و آرشیو آن در کانال اینستاگرام دانشکدة مطالعات جهان

iranian_studies_ut

لینک نشست در آپارات: ذیل گزارش هر سخنرانی
[/av_textblock]

[av_slideshow size=’featured’ animation=’slide’ autoplay=’false’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’11670′][/av_slide]

[/av_slideshow]

[av_textblock size=” font_color=” color=”]

به کارگیری هوش مصنوعی برای بهبود کیفیت زندگی افراد با نیازهای خاص

در اولین سخنرانی این نشست، دکتر هادی مرادی سخنرانی خود را با نام بردن از مشاهیری که نوعی از معلولیت را تجربه کرده‌اند، آغاز کرد. افرادی مانند توماس ادیسون، چارلز داروین و توماس جفرسون که برخی از آنها رفتارهایی اوتیسم‌گونه داشته‌اند.

در ادامه بحث، فیلمی از کودکان دچار اوتیسم پخش شد و جهان از زاویه دید و درک یک فرد اوتیسمی مشاهده شد. اینکه چه مواردی باعث سخت شدن زندگی این افراد که حدود دو درصد افراد جامعه را تشکیل می‌‌دهند، میشوند در خلال این فیلم توضیح داده شد.

اختلالات یادگیری هم موضوع بعدی بود که دکتر مرادی به بیان آنها به عنوان یکی از زوایای پنهان زندگی افراد جامعه که دارای نیازمندیهای خاص هستند، پرداخت. مثلا افرادی که نمی توانند دیکته بنویسند یا محاسبات ریاضی انجام دهند.

فیلمی پخش شد از اینکه یک کودک اوتیسمی چگونه یک بازی را بارها و بارها بدون خستگی تکرار میکند و یا در چینش وسایل، ارتباطاتی را کشف میکند.

عکسی از ارتباط برقرار کردن یک کودک اوتیسمی با یک سگ پخش شد و گریه مادر کودک نشان داده شد که هیچ گاه نتوانسته بودند به این راحتی با کودک ارتباط بگیرند و نتیجه گرفته شد که کودکان با نیازمندیهای خاص، ممکن است حتی با پدر و مادر خود نیز نتوانند ارتباط درست برقرار کنند.

بعد از این مقدمه، ارتباط بین هوش مصنوعی و روان‌شناسی و پلی که رشته‌های مهندسی بخصوص مهندسی کامپیوتر بین این دو ایجاد کرده اند، مورد بررسی قرار گرفت .

تصویربرداری از مغز و پردازش تصویر از جمله موارد اولیه ای نام برده شد که این پل ارتباطی را برقرار کردند.

چرا باید هوش مصنوعی را برای کمک به افراد دارای نیازمندیهای خاص استفاده کنیم ؟ این سوالی بود که دکتر مرادی در ادامه ارائه مطرح کرده و به آن پاسخ داد.

هوش مصنوعی به ما در دو حوزه مهم می‌تواند کمک کند :

• تشخیص یا غربالگری
• توان‌بخشی یا درمان

در ادامه هر یک از این دو محور اصلی فعالیتهای هوش‌مصنوعی مورد بحث قرار گرفتند.

شناسایی این معلولیت‌ها با جمع‌آوری داده‌ها و تصاویر از جمله اولین مزایای هوش مصنوعی در این حوزه است . یعنی کاری که باعث توسعه و افزایش دقت و کیفیت فرآیند غربالگری میشود. اپلیکیشن غربالگری اولیه اوتیسم در این خصوص نمایش داده شد.

ماشین اسباب‌بازی که درون آن یک شتاب سنج به کار رفته است و با تحلیل داده‌های حرکتی آن، می‌توان تشخیص داد که یک کودک، مبتلا به اوتیسم هست یا نه، مثال بعدی عملی در این زمینه بود.

ربات طوطی‌نما هم مثال بعدی در خصوص غربالگری اوتیسم بود. این ربات که در آزمایشگاه دکتر مرادی تولید شده بود، با دریافت واکنش‌های بچه‌ها به تقلید صدای طوطی و ارسال داده‌ها به یک نرم افزار، مشخص می‌کرد که یک کودک، اوتیسم دارد یا خیر .

تحلیل رفتار بدنی بچه‌ها هم جزء موارد پردازش تصویر به کار رفته در حوزه هوش مصنوعی در خصوص تشخیص اوتیسم نام برده شد. در این راستا، تحلیل اسکلتی هم با استفاده از کینکت و پردازش تصویر، جزء سایر روش‌های تشخیص اوتیسم ذکر شد.

خالق پوکمون، به عنوان یک فرد موفق دارای اوتیسم  معرفی شد و بر ضرورت کمک به بهبود زندگی این افراد، تاکید شد.

در ادامه سخنرانی، دکتر مرادی از بازیهای کامپیوتری نام برد که می تواند با سه هدف :

• توانبخشی
• تقویت و بهبود
• آموزشی

در خدمت افراد با نیازمندیهای ویژه درآید.

تطابق دست و چشم در یک بازی کامپیوتری با یک فیلم ، نمایش داده شد و توضیح داده شد که حتی تحلیل نتایج این بازی به سادگی می‌تواند ما را در شناسایی افراد دارای اوتیسم یاری کند.

طوطی سخنگو هم در این زمینه می تواند در بهبود نوبت‌گیری بچه های اوتیسم موثر باشد .

مزایای یادگیری آموزش‌های بازی محور موضوع بعدی این ارائه بود که از جمله آنها، توانایی برقراری ارتباط غیرمستقیم با کودک از طریق آنها است.

نحوه جمع آوری داده‌ها در بازیها برای تشخیص مناسب اختلالات یادگیری هم مورد بررسی قرار گرفت. در مورد نگرانی خانواده ها در خصوص بازیهای کامپیوتری صحبت شد و بیان شد که این بازیها تا حدی میتوانند باعث افزایش توانایی‌های شناختی فرد شوند و چند تا از این بازیها نام برده شد اما تاکید شد که اعتیاد به این بازی‌ها می‌تواند مشکلات عدیده‌ای داشته باشد.

استفاده از بازی‌ها حتی در افراد، بعد از عمل قلب باز هم باعث بهبود سرعت برگشت شخص به حالت عادی شده است.

پیام آخر دکتر هم شعر معروف  ابن یمین با مطلع «آن کس که بداند و بداند که بداند» بود و تاکید بر این نکته خیلی از دانشجویان و دانش آموزان «نداند و نداند که نداند» ، نمی‌دانند که مشکل شناختی دارند و به کمک هوش مصنوعی باید به این افراد کمک کنیم که بتوانند بر مشکلاتی که خود از آنها خبر ندارند، فائق آیند.

اسلایدهای دکتر مرادی در این خصوص در ادامه برای استفاده علاقه مندان ضمیمه شده است.

آدرس فایل سخنرانی در آپارات:

  https://aparat.com/v/6TZWr

[/av_textblock]

[av_slideshow size=’featured’ animation=’slide’ autoplay=’false’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’11671′][/av_slide]

[/av_slideshow]

[av_textblock size=” font_color=” color=”]

توان‌بخشی شناختی و کارکرد آن در هوش مصنوعی

دکتر محمد صبری، استادیار گروه مهندسی کامپیوتر و هوش مصنوعی دانشگاه آزاد سخنران بعدی این نشست بود که به همراه دانشجوی خود خانم مهندس نادیا حسن‌زاده (دانشجوی هوش مصنوعی ) به مبحث توان‌بخشی شناختی که به بهبود عملکرد مغز کمک می‌کند، پرداختند. موضوع مورد بحث آنها  توانبخشی شناختی یا بازتوانی شناختی شامل مجموعه برنامه هایی برای تمرین مغز بود. با توجه به اینکه مغز یک ارگان انعطاف پذیر است، این برنامه ها منجر به ارتقاء کارکردهای ذهنی و شناختی فرد و در نتیجه موفقیت های فردی در حوزه های نظیر تحصیل، شغل و روابط اجتماعی می گردد.

افرادی که دارای آسیب مغزی هستند و یا افرادی که در کارکردهای شناختی خود آسیب دیده اند می توانند با استفاده از این برنامه ها کارکردهای شناختی خود را بهبود بخشند.توانمندسازي شناختی، روشي براي بهبود عملكرد هاي شناختي افراد سالم است كه داراي عملكرد شناختی در حد طبيعي و قابل قبول بوده اما بدلايلي تمايل به ارتقاي عملكرد هاي شناختی خود دارند.

هدف توانمندسازی شناختی، يافتن مكانيسم هاي نوروفيزيولوژي و روانشناسي ظرفيتهاي شناختی است.

انواع توان‌بخشی شناختی

1. توانبخشی شناختی یا بازتوانی شناختی کلاسیک (CR)
2. توانبخشی شناختی یا بازتوانی شناختی کامپیوتری (CRT)

در ادامه سخنرانی، به موضوع نرم افزارها و اپلیکشن‌هایی پرداخته شد که در دو حوزه تشخیص و توان‌بخشی در حال توسعه و استفاده هستند که نقش آنها در هر یک از این دو محور مورد بررسی قرار گرفت .

موضوع بعدی که توسط دکتر صبری توضیح داده شد، مبحث نوروفیدبک بود . نوعی بیوفیدبک است که با استفاده از نمایش امواج مغزی در لحظه (Real Time) فعالیت مغز را تشریح و خود تنظیمی را به فرد آموزش می‌دهد.

برای نوروفیدبک‌، معمولا حسگرهایی بر روی سر بیمار قرار گرفته و امواج و فعالیتهای الکتریکی مغز را ثبت کرده و به کامپیوتر منتقل میکند. هنگام کار با یک اپلیکیشن یا انجام یک بازی، این سیگنال‌ها دریافت و رفتار فرد در هر مرحله، تحلیل می‌شود و به شخص کمک می‌کند که رفتار خود را اصلاح نماید.

کاربرد هوش مصنوعی در توان‌بخشی شناختی مبحث بعدی این سخنرانی بود. اینکه دانشمندان به دنبال یافتن راهی برای درک ذهن و چگونگی تعاملات آن با جهان اطراف هستند و علوم شناختی برای کمک به این فرآیند پا به عرصه وجود گذاشته‌اند. این علم نوظهور در شناخت ذهن افراد معلول و کمک به بهبود آنها می‌تواند بسیار موثر باشد .

کاربردهای مدار واسط مغز و ماشین محور بعدی سخنرانی دکتر صبری بود که نحوه برقراری ارتباط مغز با دنیای اطراف می‌تواند از طریق آنها انجام شود.

در ادامه مطالب زیر مورد بحث قرار گرفت :‌

• رابطه مغز و ماشین به چه صورت است ؟
• نقش BCI در توان‌بخشی شناختی
• ایمپلنت‌های مغزی
• پروتزهای پوشیدنی

•  ساخت ایمپلنت‌ها با استفاده از مواد پلیمری

در پایان سخنرانی هم دکترصبری در مورد علوم‌شناختی، زبان آینده بشر به صحبت پرداخت و سخنرانی خود را با این متن به پایان رساند :

• هوش مصنوعی به عنوان بخش بزرگی از پروژه‌های تحقیقاتی در جهان مورد توجه دانشمندان، محققان و شرکت‌های بزرگ قرار دارد، زیرا معتقدند این علم می‌تواند در آینده جهان را متحول نموده و پایه اصلی آن مطالعه بر روی علوم شناختی است. انتقال علوم شناختی به وسیله هوش مصنوعی به صنعت می‌تواند بر بخش‌های مختلف اقتصادی، نظامی، بهداشت و مواردی از این دست موثر بوده و توسعه آن را به دنبال داشته باشد.

مراجع

• مدیریت اختلال نقص توجه_ بیش فعالی با رویکرد توانبخشی جبرانی، دکتر وحید نجاتی،1396
• اختلال نقص توجه و بیش فعالی و مهارت های اجتماعی، استا ام راپاپورت، 2009
• باهوش اما حواس پرت، پک داوسون و ریچارد گوار، 2009
• فصلنامه مغز و شناخت، پویش آگاهی از مغز (زمستان 1396)
•  مجله اینترنتی آی سنج: https://esanj.ir/mag/what-is-the-executive-function
• مرکز سلامت ذهن و توانبخشی وصال : https://www.vesalcenter.com/Educational

اسلایدهای مورد استفاده دکتر صبری هم برای استفاده علاقه‌مندان در این قسمت ضمیمه شده است.

آدرس فایل سخنرانی در آپارات:

https://aparat.com/v/l9Pkq

[/av_textblock]

[av_slideshow size=’featured’ animation=’slide’ autoplay=’false’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide slide_type=’image’ id=’11672′ video=’http://’ mobile_image=” video_ratio=’16:9′ title=” link_apply=” link=’lightbox’ link_target=”][/av_slide]

[/av_slideshow]

[av_textblock size=” font_color=” color=”]

مهندسی پزشکی و تاثیر فناوری های نوین بر توانبخشی حرکتی

آخرین سخنران این نشست علمی هم خانم دکتر بهرامی بود که به موضوع «مهندسی پزشکی و تاثیر فناوری های نوین بر توانبخشی حرکتی » پرداختند. دکتر بهرامی که تخصص اصلی خود را مهندسی پزشکی عنوان کردند، در دو حوزه مدلسازی محاسباتی سیستم‌های بیولوژیکال و علوم شناختی به فعالیت علمی و آزمایشگاهی در دانشکده برق و کامپیوتر پردیس فنی دانشگاه تهران اشتغال دارند.

شروع سخنرانی از معرفی علم مهندسی پزشکی و تاثیر تکنولوژی های نوین بر این علم نوظهور آغاز شد و در ادامه، توان‌بخشی شناختی و فناوری‌های مرتبط مورد بحث قرار گرفت.

در علم مهندسی پزشکی، داده‌های زیادی از بیماران دریافت میشود که بخش مهمی از آنها سیگنا‌ل‌های حیاتی و تصاویر رادیولوژی است که مبنای اصلی کار هوش مصنوعی در این حوزه است .

سیگنال های  EEG هم به عنوان یکی از منابع اصلی معرفی و نحوه استفاده از آنها هم مورد بررسی قرار گرفت.

توان بخشی حرکتی

محور دوم سخنرانی خانم دکتر بهرامی که بخش اصلی این ارائه را هم به خود اختصاص داده بود، توان بخشی حرکتی بود. اساس توان بخشی حرکتی، ورزش و انجام تمرینات است که این کار هم در پشت صحنه از طریق شکل پذیری نورونی انجام می پذیرد . یعنی اگر به هر دلیلی بخشی از مغز آسیب ببیند و معلولیتی در مغز حادث شود، به تجربه مشخص شده است که اگر از بیرون تحریکاتی به مغز داده شود، نورون‌های مغز را می توان دوباره بیدار کرد و ارتباط بین آنها مجددا برقرار میشود و فرآیند درمان و بهبود، شکل میگیرد. توان‌بخشی فرآیند درمانی است که باید از درون بیمار انجام شود، اما نیاز به تحریکات بیرونی دارد.

این فرایند و تمرینات حرکتی بهتر است بلافاصله بعد از معلولیت و آسیب شروع شود. فرآیند اصلی توان بخشی  به صورت متعارف از مراحل زیر تشکیل شده است :

• رخداد حادثه یا آسیب مغزی
• شروع تمرینات فیزیوتراپی : شروع بیداری مغز
• تقویت قوای عضله‌ها : شروع ارسال هماهنگ‌ فرمان‌های مغزی
• شکل پذیری نورونی ، یادگیری مجدد حرکات
• افزایش چالش‌ها مثلا افزایش سطح تمرینات
• به کارگیری بازی و هوش مصنوعی در تقویت عملکرد و بهبود فرآیند کار

توان بخشی مبتنی بر ربات

در این نوع از توان‌بخشی، از دانش رباتیک استفاده میشود و دستگاه‌هایی طراحی میشود که به بیمار در انجام تمرینات و حتی زندگی معمولی کمک میکند.

Exoskeletone (اسکلت‌های خارجی)موضوع بعدی سخنرانی بود که میتواند به صورت پسیو یا اکتیو باشد.

در ادامه سخنرانی مثال‌های مختلفی با شکل و توضیحات کافی برای کاربرد رباتیک در توان‌بخشی تشریح شد .

اسکلت‌های خارجی هم که از حوزه‌های بسیار فعال در علم رباتیک در شاخه توان‌بخشی حرکتی هستند به سه دسته تقسیم میشوند :

• اکتیو : شروع حرکت عضلات از سمت عامل‌های بیرونی مانند اسکلت‌های خارجی است.
• پسیو : مانند مچ‌بندها که شروع حرکت از سمت فرد است .
• کوچینگ یا آموزشی

این موضوع با تصاویر و مثالهای گوناگون به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفت.

ربات پداسیس هم معرفی شد که در مرکز توان‌بخشی جواد موفقیان برای کمک به شروع حرکت بیماران مورد استفاده قرار میگیرد و  با همکاری دانشگاه‌های مطرح کشور ساخته شده است و یکی از خروجی‌های موفق توان‌بخشی حرکتی در بخش آکادمیک ایران در این حوزه است .

در ادامه سخنرانی هم مثالهای مختلف از کاربرد رباتیک در بهبود عملکرد شناختی افراد تشریح شد.

آدرس فایل سخنرانی در آپارات:

  https://aparat.com/v/fMmZl

[/av_textblock]