دکتر شاه‌ویسی،«تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران»
[av_slideshow size=’featured_large’ animation=’slide’ autoplay=’false’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’6955′][/av_slide]
[/av_slideshow]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
در نشست «ایالات متحدة آمریکا، تحریم‌های اقتصادی و جنگ روانی: دولت ترامپ و تحول در ماهیت نظم جهانی»، دکتر شاه‌ویسی با موضوع «تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران» از جنبة اقتصادی به تحریم‌های آمریکا علیه ایران نگریست. اقتصادهای پرقدرت مانند اقتصاد چین نیز در مواجهه با تحریم پس از شوکی کوتاه‌مدت، تمامی توانایی‌ها و ظرفیت‌های خود را به کار گرفتند تا پیشرفت و رشد اقتصادی خود را دنبال کنند. در مواجهه با هر تحریمی، تعرفه‌ها، تغییر برابری ارزها، تغییر در بازارها، و کشش‌پذیری در توسعه‌یافتگی بازار نیازمند بازه‌ای زمانی است، هر چقدر هم که اقتصاد کشور تحریم‌شونده پویا بوده باشد. از طرفی، ایالات متحدة آمریکا با اعمال هر تحریم، فرصت‌هایی را که طی پنجاه سال گذشته در هندسة اقتصاد بین‌الملل خود به‌وجود آورده است، از میان برمی‌دارد. به باور وی، این ابزار تهدیدکننده برای اقتصاد خود آمریکا نیز تهدیدشونده عمل خواهد کرد.
دکتر شاه‌ویسی، با این مقدمه تحریم را این‌گونه تعریف کرد: «استفاده از ابزار اقتصادی برای تحقق اهداف یا دیدگاه‌های سیاسی.» تحریم ممکن است یک‌جانبه، دوجانبه یا چند جانبه باشد و ممکن است در بلوک‌بندی نظام‌های سیاسی تحقق یابد- مانند جریان جنگ سرد که بلوک غرب بلوک شرق را بایکوت کرد – یا ممکن است در رفتارهای عادی اقتصادی باشد- مانند مراودات امروز چین و آمریکا که در عین تعاملات، با ابزارهای اقتصادی یکدیگر را تهدید می‌کنند.
ایران از اول خرداد 1359، اولین تحریم محاصرة اقتصادی و تک‌ارزی را تجربه کرد. البته، به باور برخی صاحب‌نظران، دوران مصدق نیز دوران تحریم ایران بوده است. به باور وی، تحریم‌های اقتصادی در تلاش است که یک هدف مشخص را دنبال کند و آن در انقیاد قراردادن کشور هدف است. هر تحریمی، ابعاد، ابزارها و عمق خاص خود را دارد. ایران کشوری چندوجهی در اقتصاد نبوده است، به‌خصوص در سال 1979 میلادی که رتبة بیست‌وپنجم را در اقتصاد جهان دارا بودیم، 95 درصد صادرات کشور نفت و 100 درصد درآمد ملی کشور از نفت بود. در دهة نود، بیش از 5 تا 6 میلیارد دلار از درآمد نفتی ایران در اختیار آمریکایی‌ها بود. بعد از انقلاب اسلامی، به‌شدت این مؤلفه‌های اقتصادی تغییر یافت. در دوران ریاست جمهوری کلینتون ابزارهای جدیدتری برای تحریم اقتصاد ایران وضع و 25 دستور اجرایی اثرگذار تدوین شد. بیش از 2000 طرح داده شد که از یک زمانی به بعد دیگر از شمارش خارج گردید. در سایت گروه بحران بخشی وجود دارد با عنوان «سایت عنکبوت» (spider web) که به‌تفصیل دربارة تحریم‌ها صحبت شده و دارای توضیح تاریخی، توضیح موضوعی است و دلایل و رژیم حقوقی حاکم بر تحریم‌ها شرح داده شده است.
به باور این استاد، در تحقیق دربارة تحریم باید به ابعاد مختلف آن از جمله حقوقی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی توجه داشت. هدف اصلی تحریم‌ها ممکن است تغییر رژیم، مهار یا برخورد و محدودکردن یا هر سه باشد. وجه اشتراک همة تحریم‌ها، اقتصاد مشترکی است که با آمریکا دارند و آمریکا از آن به‌عنوان ابزار اعمال فشار استفاده می‌کند.
دکتر شاه‌ویسی افزود در دوره‌های بعد شکل تحریم آمریکا علیه ایران تغییر کرد. تا شروع هزارة سوم، پنج دورة تحریم علیه ایران تعریف شده است. دورة پنجم پردامنه‌ترین است و 17 نوع و سه نسل را از 2001 شامل می‌شود. در این تحریم به سراغ ابزارهای کمک‌کننده به اقتصاد ایران رفته‌اند، از جمله بانک‌ها که ابتدا تحریم از بانک سپه و ملی و ملت آغاز شد و بعد شامل بانک مرکزی نیز شد؛ بعد به سراغ مقامات و عناصر اثرگذار رفتند؛ سپس، وارد بخش خصوصی و مؤسسات شدند، و در نهایت ساختارها را با تحریم مواجه کردند. گرچه این تحریم‌ها را هوشمند خطاب می‌کنند، زیرا میان حاکمیت و مردم تفاوت قائل‌اند، ولی در عمل مردم را نشانه رفته‌اند تا با ایجاد اعتراض مردمی به‌دلیل چالش‌های پیش‌آمده در زندگی روزمره، عبور از ایران را با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های آن دنبال کنند، و نه صرفاً مهار و تغییر را.
دکتر شاه‌ویسی راهبردهای آمریکا را در تحریم ایران بر اساس دوگانة درد و استقامت تحلیل کرد. در تحریم‌ها درد افزایش، و استقامت شناسایی و کاهش می‌یابد. در اثربخشی تحریم‌ها به این دو متغیر به‌شدت توجه می‌شود. ایران در مذاکرات دیپلماسی استقامت و تعدیل درد را دنبال می‌کند، در حالی که دیپلماسی آمریکایی افزایش درد و تعدیل استقامت است. به بیان دیگر، آمریکایی‌ها از دیپلماسی اقتصادی برای از بین رفتن فرصت‌ها، و به‌چالش‌کشیدن قابلیت‌های حاکمیتی و اقتصادی استفاده می‌کنند، و ایران با مذاکرات به‌دنبال تعدیل درد تحریم‌ها و افزایش نرخ استقامت است. آمریکا در گزارش راهبردی خود دربارة ایران در سال 2011-2012 اعلام کرد که ایرانی‌ها نسبت به تحریم‌ها واکسینه شده‌اند. وی تنها راه‌حل مقابله با تحریم‌ها را استقامت خواند که آمریکایی‌ها برای برهم‌زدن استقامت، جنس، اثر و کارکرد تحریم‌ها را با رویکرد عملیات روانی و به چالش‌کشیدن استقامت تغییر می‌دهند. در جای دیگری از این گزارش راهبردی آمده است که تحریم سازوکاری است که باید در آن به تغییر مؤلفه‌های مالی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و علم و فناوری به‌همراه تحریم‌ها توجه داشت و به درون‌زاکردن اقتصاد، افزایش صادرات غیرنفتی، تغییر بازیگران و نقش‌آفرینان اقتصاد غیرنفتی، چندوجهی و متکثرکردن نظام بانکداری دولتی به نیمه‌دولتی و امروز به تقریباً 70 درصد غیردولتی اشاره شده است. دکتر شاه‌ویسی تأکید کرد صنعت بانکداری کشور البته نیازمند روزآمدسازی است.
در بخش دیگری از این گزارش نقل شده است که مردم و گروه‌های فشار از جریان‌های سیاسی مختلفی پیروی می‌کنند. بخش بزرگی از قابلیت تحریم، توجه به جریان‌های دوقطبی است. گروهی معتقدند که تحریم‌ها باید از میان برداشته شود و گروه دیگر به‌دنبال بی‌اهمیت بیان کردن تحریم‌هایند. این جریان دوقطبی در افزایش اثر تحریم‌ها هم‌افزایی ایجاد می‌کند. رویکرد دیگر، به‌خصوص با تیم‌های مذاکره‌کننده، وادارکردن ایران به دادن امتیاز است. به باور وی ایران اهل مذاکره است ولی از کارکرد دامنة نفود راهبردی خود در منطقه، مقابله با تغییر ساختار سیاسی با محرک‌های حقوق بشر و در نهایت حفظ رژیم هسته‌ای خود صرف‌نظر نخواهد کرد.
دکتر شاه‌ویسی در آخر افزود: «مهار مطلق و همه‌جانبه اتفاقی بود که در عراق و لیبی رخ داد. اما رویکرد آمریکا در ایران ایجاد محدودیت نسبی و دامن‌زدن به دوقطبیگری است.»
[/av_textblock]
دیدگاهتان را بنویسید