دکتر سعیدرضا عاملی، افتتاحیه همایش چندجانبه گرایی
دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکدة مطالعات جهان و رئیس انجمن ایرانی مطالعات جهان، در افتتاحیة همایش «چندجانبه‌گرایی در سیاست خارجی ایران؛ ظرفیت‌ها و راهبردها» ضمن خوشامدگویی به دکتر ظریف، افزود: «دانشگاهیان وقتی به محیط دانشگاهی وارد می‌شوند به خانة خود وارد شده‌اند و از هیاهوی جهان سیاست کمی فاصله می‌گیرند.» دکتر عاملی شخصیت دکتر ظریف را وفادار، علمی و مدافع منافع ملی در شرایط پیچیدة دوران کنونی خطاب کرد. همچنین، به دکتر زاتولین خیرمقدم گفت و از دکتر سنایی، رئیس همایش و دکتر دهقانی و همکاران تشکر کرد.
دکتر عاملی در سخنرانی خود با عنوان «همه‌جانبه‌نگری با تأکید بر دیپلماسی علمی؛ راهبردی دانشگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» چندجانبه‌نگری را در مقابل یک‌جانبه‌نگری بررسی کرد. یک‌جانبه‌نگری را محدودسازی رویکرد، ارتباط، ظرفیت و منابع خواند که در عین ورود کلان متغیرهایی مثل جهانی‌شدن و فضای مجازی، بر ابعاد چندجانبه‌نگری می‌افزاید و نوعی خودخواهی و محدودیت نگاه در آن وجود دارد.
این استاد ارتباطات توجه به دیپلماسی عمومی، دیپلماسی علمی، و سیاست‌های فرهنگی و اقتصادی را برش‌های دیگر همه‌جانبه‌نگری برشمرد.
دکتر عاملی افزود: «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از آغاز احترام به همه و پرهیز از سلطه بر همه بوده و هست و پیوسته در منطقه کمک به رفع سلطه بر کشورهای منطقه داشته است. در عین حال سیاست محوری جمهوری اسلامی ایران مبارزه با نظام سلطه و نپذیرفتن سلطة شرق و غرب است. جمهوری اسلامی از آغاز دو نه بزرگ به نظام سلطة شرق و غرب گفت که دکترین متفاوتی است.»
به باور وی دانشگاه مرجع مهم نظریه‌پردازی در حوزة روابط خارجی اعم از روابط دوجانبه و روابط بین‌المللی و برش‌های متنوع دیپلماسی است. در عین حال که محوریت مهمی در دیپلماسی علمی دارد. در واقع، در پرتو آن همکاری پژوهشی، آموزشی دوجانبه یا چندجانبه شکل می‌گیرد.
وی سال 1985، نخستین ملاقات میخائل گورباچف با رونالد ریگان را استفاده از ظرفیت دیپلماسی علمی نام برد که برنامة مشترک پژوهشی را به همتای خود در زمینة «فناوری هم‌جوشی هسته‌ای» به‌عنوان انرژی جدید صلح‌آمیز پیشنهاد کرد. در واقع، بیانگر نوعی چرخش در دیپلماسی دفاعی و نظامی و امنیتی روسیه نیز محسوب می‌شد. یک سال بعد آمریکا، اتحادیة اروپا، ژاپن و بعدها در سال 2010 چین، هند و کرة جنوبی به آن پیوستند.
به بیان این استاد ارتباطات، نقش تحقیق و توسعه در فعالیت‌های دیپلماسی رو به توسعه است. ایران کشوری است که ظرفیت بسیار بالایی از منابع انسانی دارد. این ظرفیت قابلیت دیپلماسی علمی کشور را بالا می‌برد. برخورداری از 27 دانشگاه در ردة بهترین دانشگاه‌های جهان، سهم 2 درصدی از تولید علم جهان، برخورداری از رشد علمی برتر در رتبة کشورهای اول تا چهارم جهان، برخورداری از رتبة 16 تا 18 علمی جهان بر مبنای وب او ساینس و اسکوپوس، داشتن رتبة 1 تا 10 در المپیادهای فیزیک، شیمی، ریاضیات، زیست‌شناسی و حتی کامپیوتر و نرم‌افزار نشان‌دهندة قابلیت‌های بالای کشور است. در اصل برخورداری از فرهنگ «ترقی و پیشرفت علمی» مزیتی اجتماعی است و داشتن بیش از 000,90 عضو هیئت علمی و هزاران فارغ‌التحصیل در رشته‌های مختلف، پتانسیل دیپلماسی علمی کشور را افزایش داده است.
دکتر عاملی در ادامه افزود: «امروز حوزة تحقیق و توسعه هم بخش مهمی از کسب‌وکار جهان را تشکیل می‌دهد و هم در ظرفیت‌های تعیین بخش در پیشرفت و توسعة همکاری‌های بین‌المللی نقش ایفا می‌کند. در سال 1996 کل بودجة تحقیق و توسعة جهان حدود 500 میلیارد دلار بود و این رقم در سال 2013 به 1 تریلیون 478 میلیارد دلار رسید. پیش‌بینی‌ها برای سال 2018 حدود 2 تریلیون و 195 میلیارد دلار بود که حکایت از رشد 1/4 درصدی دارد. در واقع، به‌طور متوسط سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص ملی 7/1 درصد بوده است.»
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به حضور وزیر محترم امور خارجه در همایش از وزارت امور خارجه خواست با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نسبت به تدوین لایحة «سند ملی دیپلماسی علمی» ذیل نقشة جامع علمی کشور اقدام کند. دیپلماسی علمی ذیل دیپلماسی عمومی نیست و اگر ذیل آن قرار گیرد ضایع می‌شود. همة ظرفیت‌های توسعه و پیشرفت اعم از صنعت، کشاورزی و خدمات زیرساخت دانش‌بنیان دارد. در واقع، دیپلماسی علمی ظرفیت‌های سرمایة انسانی و سرمایة اجتماعی را در نگاهی یکپارچه تبدیل به ظرفیت ملی در تعاملات بین‌المللی می‌کند. رئیس دانشکدة مطالعات جهان در آخر، سخنان خود را چنین پایان داد: «اگرچه جریان سلطه و خدعة جهانی، بسیاری از کشورهای جهان را یا به خود متمایل کرده یا به‌دلیل تهدیدها و تحریم‌ها، شرایط را برای عمل متفاوت پرهزینه کرده است، هم ظرفیت‌های مردمی و هم ظرفیت‌های نخبگان سیاسی طرفدار روابط سالم مبتنی بر مصالح جهانی و هم ظرفیت‌های بزرگ و ملی جمهوری اسلامی ایران روزبه‌روز بیشتر و تواناتر شده است. بر مبنای دکترین گام دوم جمهوری اسلامی ایران که رهبری حکیم جمهوری اسلامی ایران برای چهل سال آینده ترسیم کرده است، همچنین با توجه به اصل پایدار جمهوری اسلامی ایران مبنی بر استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی، و با توجه به جهان‌نگری انقلاب اسلامی مبتنی بر مقابله با نظام سلطه، حمایت از محرومان و مستضعفان و پشتیبانی از اسلام انقلابی و جریان مقاومت اسلامی در جهان، همه‌جانبه‌نگری ابعاد گسترده‌تری می‌یابد و استفاده از دیپلماسی علمی راهبرد تعیین بخش پرظرفیت و با مزیت منابع انسانی و اجتماعی جمهوری اسلامی است که می‌توان از آن بهره‌مند شد.»
دیدگاهتان را بنویسید