سخنرانی دکتر سعیدرضا عاملی، در افتتاحیة نخستین همایش بین‌المللی مطالعات ایران
دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکدة مطالعات جهان، با موضوع «مطالعات ایران امروز» در افتتاحیة نخستین همایش بین‌المللی مطالعات ایران معاصر سخن گفت.
دکتر عاملی با بیان این مطلب که دانشکدة مطالعات جهان از 34 کشور مختلف در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری دانشجو در رشتة مطالعات ایران داشته است، ابراز امیدواری کرد فارغ‌التحصیلان این رشته بتوانند پایة ایران‌شناسی جدید و ایران‌شناسی امروز را استوار کنند.
رئیس دانشکدة مطالعات جهان از چهار رویکرد شرق‌شناسان، تمدن‌شناسان، باستان‌شناسان و رویکرد تحولی به ایران‌شناسی سخن گفت. وی با اشاره به این مطلب که سابقة ایران‌شناسی به مستشرقین بازمی‌گردد، افزود: «در باب ایران‌شناسی نگاه‌های متفاوتی وجود داشته است و سنت شرق‌شناسی علی‌رغم نقدهایی که بر آن وارد است، پیشینة تاریخی طولانی دارد.» وی ضمن انتقاد از اینکه در مطالعات ایران‌شناسی غالباً نگاه از دور است، از خلأ موجود در شرق‌شناسی دربارة ایران‌شناسی سخن گفت که شناخت از ایران امروز را با اختلال همراه کرده است؛ به‌خصوص شناخت ایران امروز به نگاه‌های ایدئولوژی رسانه‌ای غرب گره خورده است و از درون ایران‌هراسی، اسلامی‌هراسی و شیعه‌هراسی را در ایران انقلاب اسلامی معرفی کرده‌اند که سراسر دروغ‌پردازی و یک‌سویه‌نگری در آن دیده می‌شود.
از منظر تمدن‌شناسی، ایران را با آن پهنة گستردة تاریخی مطالعه می‌کنند. سابقة تمدن ایران بسیار طولانی است. سوابق تاریخی ایران را به سه دوره برمی‌گردانند که دورة اول آن دورة پارینه‌سنگی قدیم است که به 100 هزار سال قبل برمی‌گردد و شواهدی از آثار انسانی در خراسان، بلوچستان و آذربایجان‌شرقی و لرستان یافت شده است. دورة دوم، دورة پارینه‌سنگی میانه است که سابقة آن به 40هزار سال قبل بازمی‌گردد و آثار ثبت‌شدة بسیاری متعلق به این دوره است. و بالاخره دورة سوم که دورة پارینه‌سنگی جدید است و به 13 هزار سال قبل برمی‌گردد. ایران صاحب ادوار تمدنی بسیار زیادی است. دکتر عاملی در کتاب میراث تمدنی ایران، به هفت دورة تمدنی اشاره دارد که دو دورة آن مربوط به دورة ایران باستان و دورة ساسانیان است و پنج دورة آن به بعد از ورود اسلام به ایران مربوط می‌شود. دکتر عاملی گفت: «با اینکه تمدن‌شناسان ترجیح می‌دهند با گذشت یک‌سده از تمدن سخن گویند، مفاخری در دوران تمدن ایران انقلاب اسلامی رخ داده است که سزاوار بررسی است.»
دکتر عاملی در بیان نگاه باستان‌شناسی به ایران، به نگاه دانشکدة زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران اشاره کرد که کاوش‌های باستان‌شناسی دربارة ایران همچنان ادامه‌دار است و افزود: «باستان شناسی گردوخاک لایه‌های تمدنی گم‌شده در ویرانه‌های تاریخ و زیبایی‌های نادیده را به‌منصة ظهور می‌رساند.»
دکتر عاملی در تبیین رویکرد تحولی به ایران‌شناسی گفت در این رویکرد تحولات تاریخی ایران است که بررسی می‌شود. دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به این مطلب که ایران معاصر را عموماً از مشروطه به بعد لحاظ می‌کنند، افزود: «در ایران معاصر توجه ما به ایران امروز است که آغاز آن را از دوران انقلاب اسلامی می‌دانیم.» وی ضمن انتقاد از نگاه دیگری‌هراسی، اسلام‌هراسی، ایران هراسی و شیعه‌هراسی، از پراختلال‌بودن بررسی‌های این مقطع تاریخی سخن گفت که موجب شده است فهم بیرونی از ایران امروز بسیار خدشه‌دار و دچار اختلال باشد. ایشان تأکید کرد، ایران دورة انقلاب اسلامی در میان بغض‌ها و کینه‌ها و دیگری‌هراسی گم شده است و نادیده‌های زیادی در تفکر شرق‌شناسی غرب در مورد ایران امروز وجود دارد.
ایران انقلاب اسلامی را می‌توان انقلاب کبیر اسلامی نام نهاد.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به سابقة انقلاب‌های کبیر در جهان که منشأ تحولات عمیق در نهادهای سیاسی و اجتماعی شده است، تأکید کرد: «انقلاب اسلامی در ایران را با شواهد مختلفی می‌توان انقلاب کبیر اسلامی نام برد چرا که منتهی به تغییر و تحولات عمیقی در نهادهای سیاسی و اجتماعی کشور شده است و آغاز آن در انتخابات و پذیرش اصل نظام جمهوری اسلامی با کسب آرای همگانی بوده است. لذا، شکل‌گیری نظام مردم‌سالار در ایران معاصر از همان روزهای آغازین شکل‌گرفت که به‌دنبال آن انتخابات دیگر نظیر انتخابات ریاست جمهوری و مجلس و شورای شهر و انواع انتخابات در ایران پاگرفت و نهادهای حکمرانی سیاسی ایران را تغییر داد و به‌دنبال آن نهادهای اجتماعی نیز تغییر پیدا کرد.
تغییر در سازوکار منابع انسانی مهم‌ترین و عمیق‌ترین تغییرات ایران معاصر بوده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به سابقة توسعة علمی در ایران معاصر تصریح کرد: «در این دوران تغییرات زیادی برای تحول ایران به‌وقوع پیوسته است که تغییر در سازوکار منابع انسانی ایران یکی از مهم‌ترین و عمیق‌ترین این تغییرات بوده است.»
ایران رتبة چهارم رشد علمی در جهان را داراست و در نانو رتبة هفتم جهان را به‌دست آورده‌ایم.
وی افزود: برای مثال باید از تغییر و رشد و پویایی منابع انسانی ایران دورة انقلاب اسلامی صحبت کرد. رشد علمی جمهوری اسلامی ایران به رتبة چهارم جهان رسیده است و در سال 2018 بر اساس شاخص‌های اسکوپوس و وب‌آوساینس، رتبة 16 تولید علم به جمهوری اسلامی ایران اختصاص یافته است. در ایران معاصر در برخی حوزه‌ها، مثل نانو، رتبة هفتم جهان را به‌دست آورده‌ایم و استانداردهای جدید در حوزة نانو از مسیر تأیید ایران می‌گذرد. تعداد مقالات علمی در سال 2018، 51هزار مقاله بوده است که در مقایسه با 1998 که 1000 مقاله بود، 50 برابر شده است. دایسبرای ایرانی (جامعة ایرانی پراکنده در جهان)، نشانه‌ای از توان علمی جامعة ایرانی نیز هست و سهم جمهوری اسلامی ایران در تولید علم جهان 2/2 درصد است. این درحالی است که سهم جمعیتی ما 1 درصد جهان است. در آمار اخیر، 36 دانشگاه برتر در میان دانشگاه‌های ایران بوده است.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: «باید ریشه‌های این تغییر و تحولات را در تاریخ تمدنی ایران جستجو کرد که تاریخ بسیار بسیار پرماجرایی بوده است. و باید میان ایران امروز و دیروز پیوند برقرار کرد تا بتوان به درک عمیق‌تری دست‌یافت.»
بناهای مهم تمدنی ایران مثل پارسه محصول مشارکت ملیت‌های مختلف بوده است.
به بیان وی، تمدن ضمن آنکه ابعاد مادی و معنوی، و ذهنی و عینی دارد، تمدن‌ها برخواسته از زیبانگری به هستی و همکاری و مشارکت جمعی است که از ایران‌باستان تا کنون خصلت جامعة ایرانی بوده است. برای مثال شهر پارسه یا کاخ آپادانا یا شهر هکمتانه محصول مشارکت ملیت‌های مختلف در ساخت این آثار معماری فاخر بوده است. در عین حال باید توجه داشت که تمدن‌ها در بعد مادی و معنوی بر هم اثر می‌گذارند و در واقع، زیبایی محصول زیبانگری و زیبانگری منشأ خلق تمدنی است. به‌قول مولانا:
گر بود اندیشه‌ات گل گلشنی ور بود خاری تو هیمه گلخنی
دکتر عامل در پایان گفت: «در واقع امر تمدنی مثل علم و دانش ماهیت فرامکانی و جهانی دارد. به همین دلیل است که وجه اشتراک ملل جهان تمدن‌دوستی است. ایران‌شناسی معاصر نیز نیازمند نگاه زیبانگر به ایران این دوره است که واقعیت‌ها و حقایق ایران انقلاب اسلامی درست درک شود.»
دیدگاهتان را بنویسید