انتشار کتاب شش جلدی حکمت سیاسی اسلامی؛ مفاهیم بنیادین

[av_one_full first min_height=” vertical_alignment=” space=” custom_margin=” margin=’0px’ padding=’0px’ border=” border_color=” radius=’0px’ background_color=” src=” background_position=’top left’ background_repeat=’no-repeat’ animation=”]

[av_slideshow size=’featured’ animation=’slide’ autoplay=’false’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide slide_type=’image’ id=’358′ video=” mobile_image=” video_ratio=” title=” link_apply=” link=’lightbox’ link_target=”][/av_slide]
[/av_slideshow]

[av_textblock size=” font_color=” color=”]
کتاب شش جلدی حکمت سیاسی اسلامی؛ مفاهیم بنیادین دکتر علی اکبر علیخانی؛ مدير گروه آموزشي مطالعات غرب آسيا و آفريقاي شمالي دانشکده مطالعات جهان منتشر شد. متن زیر شرح نویسنده بر طرح پژوهشی و آثار مذکور است:

“تجدید حیات تمدن ایرانی اسلامی در عصر جهانی شدن یک ضرورت هویتی و جدال برای بودن و نبودن است. اگر تمدن ایرانی اسلامی احیاء و بازسازی نشود و روی پای خود نأیستد، به‌ناچار، در تمدن‌های دیگر مستحیل می‌گردد. آگاهی یک ملت از تاریخ تفکر خویش،‌ عامل اساسی و راهبردی در تعیین سرنوشت و آینده آن ملت است. چون ملتی که تاریخ تفکر خویش را نداند،‌ محکوم به اتلاف سرمایه هایش خواهد بود؛ چه آن سرمایه‌ها؛ معنوی، فکری، ‌انسانی، ‌فرهنگی، ‌اجتماعی و سیاسی باشد و چه سرمایه‌های مادی و اقتصادی. همه این سرمایه‌ها در تعیین جایگاه و نحوه زندگی یک ملت در دنیای امروز نقشی تعیین کننده دارند. سرمایه‌های فکری در میان سایر سرمایه‌ها، جایگاه تعیین کننده‌تری دارند،‌ دست کم، ‌به این دلیل که در تولید، راهبری و مدیریت سایر سرمایه‌ها نقش اساسی ایفا می‌کنند؛ اما رشد و پویاییِ خود سرمایه‌های فکری در همه زمینه‌ها از جمله فلسفه و فلسفة سیاسی، به شکل تکاملی و ‌تفاضلی بر آگاهی از پیشینه و تاریخ تفکر در آن حوزه‌ها استوار است.

اثر پیش‌ رو، طرح پژوهشي مفاهیم بنیادین فلسفة سياسي اسلامی برای آگاه شدن و آگاهی دادن، بلکه بازخوانی و تحلیل میراث عقلانی و استدلالی حکیمان و اندیشمندان مسلمان، رخ نمود تا در راستای تمدن‌سازی ایرانی اسلامی، بسترهای نظریِ فلسفة سیاسی و علم مدنی اسلامی را مبتنی بر سنت عقلانی اسلامی- ایرانی فراهم سازد و در جهت کاهش سرمایه‌سوزی، به سوی سرمایه‌سازی و احیای میراث عقلانی و استدلالی خویش در حوزه سیاست، گامی گروهی، منسجم و نظام‌مند بردارد. این طرح، ديدگاه‌ها و نظريه‌هاي فلاسفه، حکیمان و اندیشمندان مهم مسلمان را بر اساس آثار اصلی آنان در طول تاريخ فلسفه و سنت عقلانی و استدلالی اسلامي در قالب مفاهیم، مورد شناسایی، بازخواني و تحليل قرار می‌دهد.

طرح مفاهیم بنیادین حکمت سیاسی اسلامی، از طرح‌های کلانی بود که مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران در سال 1390، متناسب با شأن سازمانی خود و در حد پاسخ به یک نیاز ملی و فراملی، انجام آن را در دستور کار خود قرار داد و دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران مدیریت علمی آن را پذیرفت. در روند کار، مشکلات حاشیه‌ای فرهنگی، اداری و مالی بسیاری رخ نمود اما جناب آقای دکتر عبدالحسین خسروپناه رئیس محترم این موسسه که خود از صاحب‌نظران و پیشتازان فلسفه‌های مضاف در کشور به شمار می‌روند و جناب آقای دکتر حمیدزاده که دارای شناخت و تجربة کافی در این زمینه بودند با عزم و انگیزه بالا، استقامت ورزیده و تلاش کردند تا این طرح پژوهشی در حد مقدور به نتیجه برسد.

از آنجا که فلسفه در تاریخ اسلام، حکمت بوده، این اثر حکمت سیاسی اسلامی نام گرفت. حکمت علم نظری صحیح و منتهی به علم عملی پسندیده و عمل به افعال نیکوست. پس حکمت هم ساحت نظری، تعقلی و ادراکی و هم ساحت عملی، کنشی و رفتاری دارد. ساحت نظری حکمت، معرفت مطابق با واقع است و ساحت عملی آن، بایدها و نبایدها، ارزش‌ها و رفتارهای مهذبانه و همراه با خشیت و اخلاص الهی است. مراد از سیاست نیز در اینجا «سیاست فاضله» است، سیاستی که موجب تکمیل اخلاق و سعادت انسان‌ها می‌شود. پس حکمت سیاسی، شناخت نظری و عملی مقوله‌های سیاسی با روش عقلی و وحیانی است به گونه‌ای که موجب تکمیل اخلاق و سیاست انسان‌ها بشود. با این وصف، حکمت سیاسی به ناچار اسلامی است؛ چون یکی از منابع معرفتی‌ آن، وحی الهی است و قید اسلامی در این ترکیب، قید توضیح‌گر است. جلد نخست این مجموعه حاوی پیشگفتاری از دکتر عبدالحسین خسروپناه پیرامون حکمت سیاسی اسلامی است، علاوه بر آن، جلد نخست مقاله مفصلی را از دکتر علی اکبر علیخانی، مدیر علمی طرح حکمت سیاسی اسلامی، در خود جای داده که ضمن تشریح شبکه مفهومی فلسفه سیاسی اسلامی، اصطلاحات و مفاهیم «فلسفه سیاسی»، «سیاست فلسفی»، «فلسفه سیاست» و زیرمجموعه های آنها را می‌کاود و ابعاد این مطالعه گسترده را روشن می‌سازد. به نظر وی، فلسفه سیاسی اسلام یا اسلامی، نوع و شیوه‌ای از بحث است که درصدد تبدیل دیدگاه و باورِ آموزه‌ها و مبانی دین اسلام و مسلمانان در حوزه سیاست، به معرفت و شناخت است.

این طرح با راهنمائی‌ها و همفکری‌های چند شورا انجام شد، نخستین و مهم‌ترین آنها شورای عالی سیاستگذاری مرکب بود از اساتید بنام آقایان: دکتر رضا داوری اردکانی، دکتر مصطفی محقق‌داماد، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، استاد سید محمد خامنه‌ای، دکتر عبدالحسین خسروپناه، دکتر علیرضا صدرا، دکتر مجید حمیدزاده و دکتر علی‌اکبر علیخانی؛ و یک کمیته راهبری و شورای علمی مرکب از اساتید: دکتر اصغر افتخاری، دکتر مجید حمیدزاده، دکتر عبدالحسین خسروپناه، دکتر علیرضا صدرا، دکتر علی اکبر علیخانی، دکتر احد فرامرز‌قراملکی، دکتر رستم فلاح و دکتر منصور میراحمدی. شورای عالی سیاستگذاری با قرار گرفتن در جریان طرح، خط‌مشی آن را ترسیم می‌فرمود و شورای علمی طرح که مهمترین رکن تصمیم‌گیری علمی و اجرایی بود، مصوبات بخش‌های مختلف طرح را به تصویب نهایی می‌رساند. سومین شورای طرح، شورای مدیران گروه‌های علمی بود. پنج گروه علمی در فرایند انجام طرح شکل گرفت که عبارتبودند از: 1. گروه حکمت و فلسفه سیاسی فاضله 2. گروه حکمت و فلسفه سیاسی مشّاء 3. گروه حکمت و فلسفه سیاسی اشراق 4. گروه حکمت و فلسفه سیاسی متعالیه 5. گروه حکمت و فلسفه سیاسی معاصر

این طرح که با شناسایی بیش از سیصد اندیشمند مسلمان با بیش از سه هزار اثر شروع به کار کرد، در مراحل بعد، به دلیل محدودیت‌هایی که وجود داشت، با حدود هفتاد و پنج دانشمند و حدود هفتصد و بیست اثر به پیش رفت و در مرحله مطالعه آثار و استخراج مفاهیم، بیش از چهل و پنج هزار فیش بدست آورد. این فیش‌ها و فرآیند مفهوم سازی مبتنی بر آنها که فرآیندی طولانی و دقیق بود، سه هزار مفهوم قابل نگارش را در اختیار گذاشت. اما پس از جرح و تعدیل‌هایی که در کمیته‌های علمی طرح صورت گرفت، نگارش با سیصد و بیست مفهوم آغاز شد. این ارقام ظرفیت بسیار بالایی را در پژوهش و نگارش در خصوص مفاهیم مرتبط با حکمت سیاسی اسلامی، نشان می‌دهد، که در پس محدودیت‌های مالی و اجرایی در انتظار بروز و ظهور است.

در انجام این طرح، حدود یکصد و بیست نفر استاد، پژوهشگر و کارشناس مشارکت داشتند که اسامی آنها در پیوست مجلدات آمده است. این طرح در مرحله نگارش از اساتید دانشگاه‌ها و مراکز علمی مهمی از جمله: دانشگاه تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه باقر العلوم، دانشگاه مفید، دانشگاه تربیت مدرس، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و… بهره برده است. مقالات این مجموعه که به صورت الفبایی تنظیم شده است با میعارهای مقالات علمی پژوهشی و پشت سرگذاشتن مراحل داوری سنگین صورت تحقق پذیرفته است. سه جلد از این اثر هر کدام حدود 700 صفحه در سال 1395 منتشر شد و سه جلد دیگر هر کدام حدود 800 صفحه هم اکنون زیر چاپ قرار دارد. طی شش جلد مذکور، 107 مفهوم بنیادین فلسفه سیاسی اسلامی مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است.”