چهاردهمین سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی: اسلام و تشیع در ژاپن
چهاردهمین سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی با عنوان «اسلام و تشیع در ژاپن» در روز دوشنبه 25 مرداد ۱۴۰۰ با سخنرانی دکتر بهمن ذکی‌پور، دکترای فسلفه از دانشگاه تویو، ژاپن و استاد پاره‌وقت گروه فسلفة دانشگاه میجی، به‌طور مجازی در دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای نشست فاطمه زارع‌زاده، دانش‌آموختة رشتة مطالعات ژاپن دانشکدة مطالعات جهان، به معرفی آثار و فعالیت‌های اسلام‌شناسان ژاپنی و شیعی پرداخت. حجت‌الاسلام محمد ساوادا از کودکی تا میانسالی را تحت تأثیر اندیشه‌های شینتو سپری کرد و طبق گفتة خودش، هیچ‌کس به‌اندازة ساوادا از فرقه‌های شینتو شوراین و ایناری دو ا، از فرقه‌های مهم در آیین شینتو در ژاپن آگاهی نداشت. در پنجاه سالگی پس از مطالعة ادیان مختلف، به دین اسلام گروید و پس از ده سال مذهب شیعه را انتخاب کرد. از سال 1980، با مجمع جهانی اهل بیت ارتباط داشتند و چندین‌بار هم در اجلاس این مجمع در تهران و قم شرکت کرد. پس از تأسیس، مؤسسة اهل‌بیت در سفارت ایران در ژاپن، 25سال از عمرش را در نشر و گسترش تعالیم شیعه در ژاپن صرف کرد، به‌طوری‌که به نقل از دکتر متکی، حتی تا آخرین لحظات عمرش در سفارت به‌سر می‌برد و به پاسخگویی سؤال‌های جوانان ژاپنی بود. محمد ساوادا علاوه‌بر، ترجمة قرآن از عربی به فارسی، میراث گرانبهای دیگری نیز به‌جا گذاشت و آن پسرش، ابراهیم ساواداست. ایشان از کودکی با اسلام آشنا شد و بنا به توصیة پدرشان به تحصیل در حوزة علمیة قم پرداخت. ساوادا، با وجود مشکلاتی چون فقدان نیروی کمکی مسلط به زبان ژاپنی و آشنا به علوم اسلامی و مسائل مالی و متفاوت‌بودن ساختار زبان عربی با زبان ژاپنی، کار ترجمة قرآن را به پایان رساند. در زبان ژاپنی، به‌کاربردن صیغة امر نادرست است و این یکی از دلایل سخت‌بودن کار ترجمه بوده است. ایشان ریاست مرکز اهل‌البیت توکیو، معاونت آموزشی دانشگاه بین‌المللی جامعه‌المصطفی ژاپن و راه‌اندازی نخستین سایت شیعه را برعهده داشته‌اند.
در ادامه، رقیه رهبری‌فرد، دیگر دانش‌آموختة رشتة مطالعات ژاپن دانشکدة مطالعات جهان، گزارشی اجمالی از وضعیت اسلام و مسلمانان در ژاپن و کتب مربوط بیان داشت. کتاب «مجموعه اطلاعات امنیتی تروریستی در ژاپن، وضعیت مسلمانان در ژاپن»، که با ترجمة رهبری‌فرد به فارسی نیز منتشر شده است در سال 2010 روی سایت پلیس امنیت ژاپن لو رفت و کشورهای مختلفی این کتاب را ترجمه کردند. این کتاب را در ژاپن آکیراکیتاگاوا منتشر کرده است. در این کتاب، وضعیت مسلمانان در ژاپن توسط پلیس زیر ذره‌بین رفته است. نحوة گزارش‌های امنیتی دربارة وضعیت مسلمانان در ژاپن گواه آن است که حتی ریزترین فعالیت‌های مسلمانان از ذره‌بین پلیس ژاپن خارج نشده است؛ ازجمله نحوة عبادت مسلمانان، مسئول آنان، و مراسم محرم.
نخستین قرآن را در ژاپن در سال 1920 کن ایچی ساکاموتو ترجمه کرد و سال‌ها بعد نیز ترجمه‌های دیگری از قرآن در ژاپن منتشر شد که مشهورترین آن ها در 1957 و 1961ترجمة توشیهیکوایزوتسو در سه جلد است. در نهایت در سال 2007، آخرین ترجمه به ابراهیم ساوادا تعلق دارد. گروه‌های شیعیان در ژاپن بیشتر پاکستانی‌ها، ایرانی‌ها و افغانستانی‌ها و در شهر میساتو از استان سایتاما و جوسو از استان ایباراکی هستند. ازجمله مکان‌های تجمع مسلمانان امامبرگاه باب‌العلم در شهر میساتو است که ساوادا نیز به این امامبرگاه می‌رود.
دکتر ذکی‌پور، از چهار عامل مهم در ترویج دین در کشورها نام برد:
- ارتباط فرهنگی میان دین و کشوری که دین به آن وارد می‌شود
- روابط تاریخی میان دین و کشور واردکنندة آن
- نقش شرایط سیاسی در ورود دین به آن کشور
- تغییرات دین در کشور مقصد برای انطباق با آن و فهم آن.
به بیان دکتر ذکی‌پور، در خصوص اسلام در ژاپن، پیش از اینکه با موضوعاتی مثل مفاهیم دینی سروکار داشته باشیم، با مفاهیم فرهنگی، سیاسی و تاریخی سروکار داریم. تا حدود در دوران میجی، ژاپنی‌ها شناخت چندانی از اسلام نداشتند. در منابع غیرقابل‌استنادی بیان شده است که «کوکای»، راهب معروف مکتب شینگون، زمانی‌که سفری به چین داشته است، هم با جماعت زرتشتی، هم مسیحیان و شاید با اندک مسلمانانی در چین برخورد کرد. صرف‌نظر از شایعات و گمانه‌زنی‌ها، به‌نظر می‌رسد تصمیم ژاپن برای ارتباط با جهان دیگر، جهان اسلام را نیز شامل شده است. ماساهیرو یوشیدا، نخستین فرستادة ژاپن به ایران، با جهان اسلام و یک معنا شیعه آشنا شد. وی در سفرنامة خود به‌جز موارد پراکنده، چندان از دین و دین‌شناسی در ایران سخن نگفته است. نخستین تماس ژاپنی‌ها با جهان اسلام، در معنای دقیق کلمه، به سال 1889 برمی‌گردد. در این سال یک نظامی و شاهزادة بلندمرتبه‌ای به اسم کوماتسو آکیهیتو به دربار سلطان عبدالحمید دوم سفر کرد. در سال 1890، به پاس این دیدار، سلطان عبدالحمید دوم کشتی به سمت ژاپن اعزام می‌کند که در ترکی الطغرل و در عربی آل‌طغرل گفته می‌شود. اعزام‌شوندگان با امپراتور میجی دیدار می‌کردند. این کشتی در بازگشت از ترکیه، در استان واکایامای ژاپن بر اثر توفان کشتی غرق شد و بیشتر حاضران در کشتی فوت کردند. این حادثه به نقطة عطفی در رابطة ژاپن با جهان اسلام تبدیل شد. روزنامه‌هایی مثل جی‌جی‌شینبون و خبرنگاران و مردم استان واکایاما برای ابراز احترام و ارادت مبلغ 85 میلیون ین جمع‌آوری کردند و خبرنگار نودا همراه هدایای ژاپنی عازم عثمانی شد تا این هدیه را تقدیم دولت عثمانی کند و این فرد در درگاه عثمانی جایگاهی پیدا کرد و دو سال در ایران مستقر شد و لقب عبدالهلیم نودا به او اعطا شد و نخستین مسلمان ژاپنی است.
بعد از آن، حادثه‌ای سیاسی نیز اتفاق افتاد و آن پیروزی ارتش ژاپن بر ارتش روسیه بود. دولت ژاپن که دولتی بی‌نام‌ونشان محسوب می‌شد به‌ناگاه یکی از امپراتوری‌های بزرگ آن زمان را شکست داد. از آن پس، جهان اسلام که خود را زیر استعمار کشورهای اروپایی می‌دهد به سوی ژاپن متمایل شد. این نگاه باعث شد که ژاپنی‌ها نیز به جهان اسلام به چشم دیگری نگاه کنند. از یک طرف ژاپن امید جهان اسلام تحت استعمار بود؛ از طرف دیگر، ژاپنی‌ها این دیدگاه را یافتند که با کمک مسلمانان و جهان اسلام می‌توانند قدرت استعماری و آرزوی امپراتوری ژاپن را محقق کنند. بنابراین این حادثه، پیوندی سیاسی بسیار بزرگی میان ژاپن و جهان اسلام ایجاد کرد.
ادارة این نشست را دکتر ناهید پوررستمی، مدیر بخش مطالعات ژاپن دانشکدة مطالعات جهان، برعهده داشت. در انتهای نشست، حاضران سؤال‌های خود را مطرح و دو سخنران نشست بدان پاسخ گفتند.
مشاهده فیلم نشست در:
https://aparat.com/v/EY2yo
دیدگاهتان را بنویسید