هجدهمین سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی: سفر در ژاپن در دورة ادو و در آینة نقاشی‌های چاپ چوبی سده‌های 18 و 19
هجدهمین سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی با عنوان «سفر در ژاپن در دورة ادو و در آینة نقاشی‌های چاپ چوبی سده‌های 18 و 19» در روز دوشنبه 28 آذر ۱۴۰۰ با سخنرانی دکتر آیت حسینی، استاد دانشگاه تهران، به‌طور مجازی برگزار شد.
دکتر حسینی، نخست دربارة ضرورت بحث و اهمیت نقاشی‌های این دوره سخن گفت و ضمن تأکید بر اهمیت دورة میجی در شکل‌گیری ژاپن امروز، زیرساخت‌های حکومت توکوگاوا (ادو) را در مدت سه قرن بسیار مهم دانست و افزود: «از این دوره فقط اسناد متنی به‌جا مانده است و اسناد تصویری وجود ندارد، چون دوربین از اواخر این دوره آمد و تنها این نقاشی‌های به‌جامانده بر روی چوب است که زندگی مردم، باورها و جغرافیا و دیگر مسائل ژاپن آن دوره را به‌خوبی نشان می‌دهد.»
دکتر حسینی در ادامه دربارة نحوة شکل‌گیری دوران ادو (توکوگاوا) و ویژگی‌های این دوره افزود: «از مهم‌ترین ویژگی‌های دورة ادو سیاست خدمت متناوب (سانکین کوتای) بود که بر اساس آن مأموران حکومتی یا دایمیوها، هرساله باید از شهرهای خود به سمت ادو پایتخت ژاپن وقت سفر می‌کردند و همیشه در این راه‌ها در رفت‌وآمد بودند. این ویژگی موجب شد تا سفر در ژاپن از آن‌زمان رونق بگیرد. امکانات مناسب فراهم شود و امنیت در جاده‌ها برقرار شود.»
از دیگر ویژگی این دوره، به‌وجودآمدن چاپ چوبی بود. حدود 40 درصد مردم در این دوره باسواد شدند. هنر همگانی و عامه‌پسند شد. سفر رواج پیدا کرد و فرهنگ غذایی مردم رونق گرفت و غذاخوردن در بیرون از خانه رواج یافت. دکتر حسینی با این مقدمه، به معرفی نقاشی چاپ چوبی پرداخت و اوکی‌یوئه یا همان نقاشی چوبی را معرفی کرد. اوکی‌یوئه به معنای جهان شناور یا گذرا و ناپایاست. این هنر از اواسط قرن 18 رواج یافت و در هنر اروپا هم تأثیر عمیقی گذاشت. در این نقاشی که چندین نفر با همکاری هم آن را انجام می‌دهند ساختار سلسله‌مراتبی وجود دارد که فرد مسن‌تر کار اصلی را انجام می‌دهد و جوان‌ترها خدمتکار و کارآموز فعالیت دارند. این استاد دانشگاه تهران در ادامه گفت این نقاشی‌ها با نظارت مستقیم دولت انجام می‌شود و باید از دولت مجوز می‌گرفت. وی دلیل این نظارت دقیق را جلوگیری از انتشار محتوای خلاف عفت یا انتحاری علیه حکومت دانست.
مراحل کشیدن این نقاشی‌ها به همراه تصاویر بسیار جذاب آن، مطالب دیگری بود که دکتر حسینی به نمایش گذاشت. هم‌چنین مسافرت و نحوة مسافرت در دوره نیز بحث شد. ازجمله دلایل سفر در این دوره تناوب خدمت برشمرده شد که دایمیوها باید هرساله انجام می‌دادند. دومین دلیل سفرها، زیارتی و برای زیارت معابد بودایی و ایزدکده‌های شینتو بود که بسیار رونق داشت و اهمیت آن مانند سفر حج برای مسلمانان است. علت بعدی، سفر به آب گرم طبیعی و تماشای مناظر بود. روش‌های سفر در این دوره زمینی و آبی بوده است. سفرهای زمینی از طریق ساحل و کوهستان و سفرهای آبی از طریق دریا و رودخانه بود. سفر در این دوره آزاد نبوده است و باید جواز سفر صادر می‌شد. خروج زنان با سختگیری همراه بود. قوانین روی تابلوهایی نوشته می‌شد. سامان‌دادن به جاده‌ها و مدیریت یکپارچه و برقراری امنیت جاده‌ها هم از جمله فعالیتهای انجام‌شده در این دوره است. راه‌ها و منزلگاه‌ها بین راهی هم‌چنین ادوات سفر مردم دیگر مواردی بود که دکتر حسینی بدان اشاره داشت.
این نشست مجازی با پرسش حضار و پاسخ سخنران به کار خود خاتمه داد.
ادارة این نشست را دکتر ناهید پوررستمی، استادیار رشتة مطالعات ژاپن دانشکدة مطالعات جهان و معاون آموزشی و پژوهشی این دانشکده، بر عهده داشت.
فیلم این نشست در اینجا در دسترس شماست.
دیدگاهتان را بنویسید