ششمین نشست از سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی؛ فیلم مستند مهرآباد-ناریتا
ششمین نشست از سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی، با موضوع فیلم مستند مهرآباد-ناریتا، در روز دوشنبه 25 شهریور 1398، در تالار حنانة دانشکدة مطالعات جهان برگزار شد.
در این نشست با حضور امیر باشتی، کارگردان این مستند و از فارغ‌التحصیلان پردیس هنر دانشگاه تهران، نادی، نویسندة کتاب ایرادی ندارد وطن بخوانیمش، و دکتر توموکو یاماگیشی، ایران‌شناس و استاد برجستة دانشگاه میجی، دربارة این مستند و پدیدة مهاجرت به ژاپن بحث و بررسی صورت گرفت.
این مستند به نمایش وضعیت مهاجران ایرانی در ژاپن در اواخر دهة 1360 و اوایل 1370 می‌پردازد. این افراد که عمدتاً طبقة کارگر و ساکن در مناطق جنوب شهر تهران بودند، به امید کار و کسب درآمد راهی ژاپن شدند؛ کشوری که مهاجرپذیر نبود ولی نیروی کار برای مشاغل سخت، کثیف و خطرناک نیاز داشت. این موج مهاجرت پس از این دو دهه رو به کاهش گذاشت.
باشتی، در این مستند که در جای‌جای آن تصاویر تلخ این پدیده به‌نمایش درآمده بود، مهاجرتِ یکبارة گروه کارگران ایرانی به ژاپن آن هم در بازة زمانی کوتاه را برای کسب درآمد در نوع خود پدیده‌ای منحصربه‌فرد خواند.
نادی که در 6 سالگی به‌همراه مادر، پدر و دو برادر کوچک خود به ژاپن مهاجرت کرده بودند، از تجربة این مهاجرت پس از 28 سال در کتاب خود با عنوان ایرادی ندارد وطن بخوانیمش، سخن گفته است که دو ماه پیش در ژاپن منتشر شد و تمام نسخه‌های آن به‌فروش رفت و به چاپ دوم رسید. وی ضمن بیان دشواری‌هایی که خانوادة او متحمل شد، از همراهی خانواده‌های ژاپنی سخن گفت. همچنین، مسئلة هویت در مهاجران، به‌خصوص در کودکان، را مطرح کرد که با صحه‌گذاردن بر نقاط مشترک هر دو فرهنگ به نتیجة مطلوبی می‌توان دست‌یافت. وی که پس از 6 سال به ایران سفر کرده است، از حضور در آن ابراز خشنودی کرد و دلبستگی خود را به زادگاه خود ابراز داشت.
دکتر یاماگیشی، که در آن دهه در تهران به‌سر می‌برد، تب سفر به ژاپن را در تهران به‌وضوح درک کرده بود. نظر به اینکه این کارگران به‌دلیل آنکه غیرقانونی به کار مشغول بودند، در شرایط دشواری به‌سر می‌بردند. وی از نگاه پژوهشگران این موج مهاجرت را استثنایی خواند که تنها در سه سال تعداد ایرانیان در ژاپن 30 تا 40 برابر شد. وی جنبة مهم دیگر این مهاجرت را در این عنوان کرد که سایر ایرانیان مهاجر به کشورهای اروپایی و کانادایی و سایر نقاط دنیا غالباً نیروهای متخصص، سرمایه‌دار و یا تحصیل‌کرده‌اند، در حالی که مهاجران ایرانی در ژاپن، قشر کارگر بودند. بیشتر افراد این موج مهاجر پس از چند سال به کشور خود بازگشتند، اما 10 درصد در ژاپن مقیم شدند. دکتر یاماگیشی نیز مسئلة هویت را در این گروه مسئله‌ای مهم خواند، به‌خصوص که این افراد به‌دلیل ازدواج با زنان ژاپنی در این کشور اجازة اقامت دریافت کرده‌اند و صاحب فرزند شده‌اند. این فرزندان نسل دوم این مهاجران در ژاپن محسوب می‌شوند و مشکل هویت در موردشان مطرح است. دکتر یاماگیشی در جمع‌بندی بحث خود این نسل را پلی ارتباطی میان ایران و ژاپن خواند و ابراز امیدواری کرد در گسترش روابط ایران و ژاپن نقشی جدی ایفا کنند.
دکتر ناهید پوررستمی، معاون آموزشی، پژوهشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده، و استادیار گروه مطالعات ژاپن، ضمن ابراز خوشنودی از استقبال از این سلسله‌‌نشست‌ها، بر اهمیت مباحث جهانی‌سازی و جهانی‌شدن تأکید کرد که باعث گسترش روابط میان کشورها شده است. با گسترش شبکه‌های اجتماعی بحث بحران هویت بسیار مطرح شده است. دکتر پوررستمی این تجربه را برای موفقیت دولت‌ها در سیاستگذاری و وضع قوانین خود مؤثر دانست، به‌خصوص که جامعة ایران نیز با مهاجران کشور افغانستان و کودکان و آموزش آن‌ها با مسائلی مشابهی مواجه است. همچنین، در دیگر کشورها، به‌خصوص کشورهای اروپایی، مهاجران سوری نیز در خور توجه است. وی این پدیده را پدیده‌ای خطاب کرد که دنیا با آن مواجه است. لذا، این مستند و تجربة مهاجرانی مانند نادی را برای حل مشکلات این پدیده در جهان ارزش‌مند خواند. دکتر پوررستمی مهاجرت را صرفاً فیزیکی ندانست، بلکه با گسترش شبکه‌های اجتماعی، گروهی ممکن است در جایی ساکن باشند ولی بدان تعلق نداشته باشند. دکتر پوررستمی نیز بر نقش گروه مهاجران به‌منزلة پل ارتباطی میان ایران و ژاپن تأکید کرد.
این نشست با پرسش حضار و پاسخ سخنرانان به کار خود خاتمه داد.
دیدگاهتان را بنویسید