سیزدهمین سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی: صنایع نساجی ژاپن در ایران از دهة 1960 تا حال
سیزدهمین سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی با عنوان «صنایع نساجی ژاپن در ایران از دهة 1960 تا حال» در روز دوشنبه 28 تیر ۱۴۰۰ با سخنرانی مهندس ارسلان مظفری، و مهندس بهرام شهریاری، با روایت دو فعال حوزة نساجی در گذشته و حال، به‌طور مجازی در دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای نشست حمید میرمجربیان، از دانشجویان کارشناسی‌ارشد مطالعات ژاپن، مقدمه‌ای بر تاریخ صنعت نساجی ژاپن بیان داشت. بنابه گفتة وی، در دورة ادو و تا قبل از اصلاحات میجی، ژاپنی‌ها فنون سنتی تولید ابریشم مخصوص خود را داشتند. در سال 1853 و با خروج از انزوا و ازسرگرفتن تجارت خارجی، به‌دلیل رواج بیماری «پبرین» در کرم‌های ابریشم در اروپا، بازرگانان اروپایی مشتاق خرید محصولات ابریشمی ژاپن شدند. این مسئله به افزایش قیمت ابریشم خام در ژاپن منجر شد. در دوران میجی، با الهام از فنون فرانسوی، کارخانة ابریشم تومی‌اوکا تأسیس شد که از اقدام‌های مهم دولت برای به‌حرکت‌درآوردن موتور انقلاب صنعتی ژاپن به‌حساب می‌آید و ابریشم تبدیل به مهم‌ترین کالای صادراتی ژاپن شد.
میرمجربیان افزود، شیبوساوا ای ایچی (پدر سرمایه‌داری ژاپن)، از ثروتمندان و تیولداران قدیمی برای سرمایه‌گذاری در تأسیس کارخانة ریسندگی اوساکا دعوت کرد و به‌دنبال موفقیت این کارخانه، معاملات سهام و تأسیس شرکت‌ها یکی پس از دیگری رونق گرفت و اوساکا به یکی از قطب‌های اصلی صنعت نخ‌ریسی ژاپن بدل شد. بعدها در سال 1929، صنعت ابریشم ژاپن دچار رکود شد و در اواسط دهة 1930 صنعت پنبه در ژاپن به اوج خود رسید. از سال 1935 تا 1939، صنایع نساجی ژاپن تحت کنترل دولت درآمد و ارز خارجی برای تولید نظامی و سلاح‌های سنگین تخصیص یافت و در طول دورة جنگ جهانی دوم، شرکت‌های نخ‌ریسی با هم ادغام شد. در ادامه، صنایع نساجی به صنایع نظامی تغییر کاربری داد. با پایان جنگ و اشغال ژاپن، مزیت نسبی ژاپن در صنایع نساجی و کشاورزی از دست رفت و در دورة رشد اقتصادی بعد از جنگ این صنایع دوباره پیشرفت کرد. به‌تدریج از 1954 تا 1990 رشد صنایع نساجی ژاپن سیر نزولی داشته است.
مهندس ارسلان مظفری، فارغ‌التحصیل مهندسی صنایع از دانشگاه تهران و فعال در حوزة نساجی در دهه‌های 1960 تا 1980، صنعت نساجی را بعد از صنعت ساختمانی، از نظر تعداد کارگر، بزرگ‌ترین صنعت دنیا دانست و افزود: «همة دولت‌ها و حکومت‌ها دوست دارند این صنعت در کشورشان رونق داشته باشد؛ هم برای تأمین نیاز اولیة پوشاک و هم اینکه نساجی از صنایعی است که بشر از ابتدا به آن علاقه‌مند بوده و توسعه و پیشرفت زیادی نیز داشته است.»
مهندس مظفری در ادامة سخنان خود به بیان تاریخچة صنعت نساجی پرداخت و گفت: «تولید پارچه در همه‌جا از صنعتی خیلی ساده شروع شده است.» ماشین برقی بافندگی برای نخستین‌بار در انگلیس ساخته شده است. ژاپن، بعد از جنگ، با ازمیان‌رفتن تمامی صنایع خود، به‌تدریج در صنعت نساجی پیشرفت کرد. مهندس مظفری که در سال 1335 با شیمیزو، سازندة ماشین‌آلات نساجی، آشنا شد. این ماشین‌آلات خیلی ارزان و ساده بود و افراد معمولی بعد از دو ماه کار با این ماشین‌ها، به‌راحتی می‌توانستند کار را یاد بگیرند. همین امر سبب شد که همکاری بین تولیدکنندگان مایحتاج نساجی و مصرف‌کنندگان این تولیدات شکل بگیرد. ازآنجاکه نساجی به سرمایة کوچکی نیاز داشت، همکاری بین ایران و ژاپن در این صنعت رقم خورد.
به گفتة مهندس مظفری، ژاپن جزو نخستین کشورهایی بود که الیاف مصنوعی را تولید کرد و مواد مصنوعی و مواد مصرفی آن در بازار ایران کم‌کم جای خود را باز کرد. هرچه نساجی ژاپن خوشنام‌تر شد و هرچه بازار ایران بزرگ‌تر شد، این همکاری‌ها نیز بیشتر شد. ماشین‌های ریسندگی ژاپن بسیار قوی و کارآمد بود و ماشین‌های بافندگی ژاپنی نیز همه‌جا حرفی برای گفتن داشت. کمپانی‌های ژاپنی در برخی موارد به تجار ایرانی اعتبار هم می‌دادند که این موضوع برای ایران خیلی مهم بود. پس از پیروزی انقلاب در ایران، برخی کشورها همکاری با ایران را کم کردند، اما ژاپن تغییری در رفتار با ایران نداشت. میان ایران و ژاپن همواره همکاری بسیار نزدیکی در جریان بوده است.
مهندس بهرام شهریاری، نایب‌رئیس اتحادیة تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران و نمایندة انحصاری ماشین‌آلات تخت‌بافت شیماسیکی ژاپن، دومین سخنران این نشست بود. وی به معرفی سه نوع پارچة تولیدی از ماشین‌آلات نساجی پرداخت: پارچه‌های تار و پودی (مثل، پارچة کت و شلواری یا فرش)، حلقوی (مثل، پلیورهای تریکو یا لباس‌های بافتنی خانگی)، و بدون بافت (مثل، ماسک‌های بهداشتی و گان و لباس‌های یکبار مصرف اتاق عمل).
به‌بیان مهندس شهریاری، صنعت نساجی در ژاپن قدمت زیادی دارد و در این صنعت شرکت‌های نام‌آوری چون تویوتا، برادرز، ژانومه، شیماسکی و تاجیما فعالیت دارد. تویوتا در سال 1891 تأسیس شد و اساس فعالیت آن تولید ماشین‌آلات دوخت و ویوینگ (پارچة حلقوی) بود. به‌تازگی، در پایین‌ترین حلقة زنجیرة صنعت نساجی، یعنی لباس، برند یونیکلو قرار دارد که از سال 1984 آغاز به‌کار کرده و در حال حاضر بزرگ‌ترین ریتیلر در پوشاک در آسیاست. این شرکت توانسته است در بازار پوشاک را از تمام برندهای اروپایی پیشی گیرد.
نکته‌ای که مهندس شهریاری دربارة صنعت نساجی ژاپن بر آن تاکید داشت این بود که اساس کار ژاپنی‌ها شعار است و خود ژاپنی‌ها نه به‌منزلة شعار، بلکه به‌منزلة رمز موفقیتشان به آن نگاه و عمل می‌کنند . افزود: «ژاپنی‌ها موفقیت خود را در موفقیت مشتری می‌بینند؛ به‌عبارتی مشتری‌مداری. ژاپنی‌ها ده‌ها سال است که به این شعار اعتقاد دارند و عمل می‌کنند و به موفقیت می‌رسند. تولیدکنندگان ژاپنی تنها به فکر فروش کالای خود نیستند، بلکه می‌خواهند ببینند مشتریشان با خرید تولیدات آن‌ها می‌تواند موفق شود. در موارد بسیاری مشتری ایرانی کاملاً مایل به خرید ماشین‌آلات شیماسکی بوده است، اما این شرکت ماشین‌آلات خود را به من نماینده و آن مشتری نفروخت، به‌دلیل اینکه با توجه به مطالعاتی که دربارة آن مشتری داشت، این ماشین به درد آن مشتری نمی‌خورد و نمی‌توانست با این ماشین‌آلات موفق شود. تفکر ژاپنی موفقیت خود را در گرو موفقیت مشتری خود می‌داند.»
مهندس شهریاری یکی از موارد انحصاراً مختص به ژاپن را بحث آموزش دانست و افزود: «تمام سازندگان ماشین‌آلات در ژاپن، پای‌بند به آموزش مشتریان خود هستند. در خود شیماسکی بخش اعظمی از کارخانه، به مدرسه‌ای اختصاص یافته است که نمایندگان شیماسکی فعال در سطح دنیا، طی دوره‌ای سه هفته‌ای در آنجا آموزش می‌بینند و در کلاس‌های مختلف از پایه تا سطوح بالاتر در دوره‌های شبانه‌روزی شرکت داده می‌شوند تا افرادی تربیت شوند که به بهترین شکل ممکن از ماشین‌آلات استفاده کنند. بحث آموزش آنقدر جدی دنبال شده است که به الگویی برای بقیة سازندگان دنیا تبدیل شده است. به‌طور مثال، چینی‌ها که همیشه سعی می‌کنند تمام قدم‌های ژاپن را در مسیر موفقیت خود بردارند، در بحث آموزش کار با ماشین‌آلات به مشتریان نیز از ژاپن الگوبرداری کرده‌اند.»
ادارة این نشست را دکتر ناهید پوررستمی، مدیر بخش مطالعات ژاپن دانشکدة مطالعات جهان، برعهده داشت. در انتهای نشست، حاضران سؤال‌های خود را مطرح و دو سخنران نشست بدان پاسخ گفتند.
https://aparat.com/v/Coa36
https://aparat.com/v/eGJkD
https://aparat.com/v/eOCXB
دیدگاهتان را بنویسید