رونمایی از کتاب نقش بنیادین شیخ ابراهیم یعقوب زاکزاکی در شکل‌گیری و توسعة تشیع در نیجریه نوشتة دکتر عرب احمدی

[av_textblock size=” font_color=” color=”]
رونمایی از کتاب نقش بنیادین شیخ ابراهیم یعقوب زاکزاکی در شکل‌گیری و توسعة تشیع در نیجریه نوشتة دکتر عرب احمدی

کتاب شیخ ابراهیم‌یعقوب زاکزاکی و نقش بنیادین او در شکل‌گیری و گسترش تشیع در نیجریه تألیف جناب آقای دکتر امیربهرام عرب‌احمدی، استادیار دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران، در سال 1396 توسط نگارستان اندیشه به چاپ رسید. این اثر در 17 دی 1396 در تالار ایران دانشکدة مطالعات با حضور دختر شیخ زاکزاکی از نیجریه، مؤلف و ناشر اثر و در جمع استادان و دانشجویان این دانشکده معرفی و در کتابخانة دانشکده رونمایی شد. سخنرانان این نشست جناب آقای دکتر مسعود شجره، رئیس کمیسیون حقوق بشر اسلامی لندن، و جناب آقای دکتر سید سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکدة مطالعات جهان بودند. همچنین، سایر استادان حاضر در نشست نیز در معرفی جنبه‌های مختلف شخصیت شیخ زاکزاکی و کتاب مذکور سخنانی ایراد کردند.

خانم دکتر فریبا افکاری، رئیس کتابخانة دانشکدة مطالعات جهان، ریاست نشست را برعهده داشتند. ایشان ضمن تشکر از دکتر عاملی و دکتر شعرباف، معاون اداری و مالی دانشکده، در برگزاری چنین نشست‌هایی در دانشکده در معرفی کتاب به جامعة علمی، فرهنگی و پژوهشی، برپایی چنین مراسم‌هایی را از آداب کتابخانه‌های بزرگ دنیا برشمرد. رئیس کتابخانة دانشکدة مطالعات جهان در معرفی این اثر مشتمل بر مقدمه و سیزده فصل، از نقاط قوت این اثر را ملاقات حضوری صاحب اثر با شیخ زاکزاکی و اهمیت نقش ای شیخ در نیجریه برشمردند.

رویکرد اصلی این کتاب بر شخصیت شیخ زاکزاکی، رهبر و بنیان‌گذار نهضت حرکت اسلامی شمال نیجریه متمرکز است. علاوه‌بر آن، شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی جریان تشیع در این کشور نیز به‌طور مبسوط و بر اساس اطلاعات موجود بررسی شده است. هدف اصلی از انجام این پژوهش معرفی شیخ زاکزاکی به عموم مردم ایران، به‌ویژه محققان، و شناسایی نهضت پویای تشیع در این کشور است. این امر از آنجا بیشتر اهمیت می‌یابد که پس از درج اخبار مربوط به حملة ارتش نیجریه به منزل شیخ و نهادهای فرهنگی و اجتماعی شیعیان در شهر زاریا و گفتگو با برخی افراد نسبتاً مطلع در امور آفریقا، مشخص شد تقریباً تمام آن‌ها فاقد اطلاعاتی ولو اندک دربارة جریان پرتکاپوی تشیع به رهبری شیخ زاکزاکی در این کشورند.

دکتر عرب‌احمدی، که در مدت چهار ماه نگارش این اثر را با هدف ادای دین به شیخ زاکزاکی، به‌انجام رسانده است، با ابراز تأسف از کمبود منابع در این زمینه، به تعمد و نقش غرب در ناشناس‌ماندن این رهبر شیعیان در نیجریه پرداخت و در طرح دادخواست شیخ زاکزاکی در دادگاه لاهه، به نقش پررنگ دکتر شجره اشاره کرد. مؤلف اثر منش و شخصیت اصلی این شیخ بزرگوار را با وجود دست‌کم 10میلیون حامی و شیعه در نیجریه، پرهیز از هر گونه خشونت و ابزارهای خشن در زندگی ایشان، حتی در سخت‌ترین و شدیدترین شرایط برشمرد. راهبرد شیخ زاکزاکی به بیان خود ایشان: «درگیری اجتناب‌ناپذیر و نرم ماست با دولت‌ها.» ایشان در خاتمه ضمن بیان اهمیت آسیب‌شناسی این حرکت اسلامی در نیجریه، بررسی خطرها و فرصت‌های این نهضت را در این اثر برشمردند.

نخستین سخنران این نشست، دکتر شجره بود، که به‌عنوان اولین نکته اسلام شیخ زاکزاکی را اسلام محمدی (ص) دانست و علت تغییر ایشان از فقه شافعی به فقه جعفری را زادة همین رویکرد اسلامی ناب ایشان برشمرد. رئیس کمیسیون حقوق بشر اسلامی لندن، بارزترین و تأثیرگذارترین ویژگی معلم زاکزاکی را صداقت و رویکرد روشن، عمیق و شفاف ایشان برشمرد. این رهبر بزرگ دو روز در هفته را به دعای کمیل و تدریس نهج‌البلاغه با شاگردان خود اختصاص می داد. شیوة ایشان در تربیت پیروان خود از جملة جنبه‌های مهم شخصیتی ایشان است. هر ساله 5میلیون نیجریه‌ای پای پیاده برای اربعین به زاریا و به ملاقات شیخ خود رهسپار می‌شوند. عاشقان و فرزندان ایشان جان بر کف با ایجاد سپر انسانی از شیخ خود محافظت می‌کنند و این در حالی است که این رهبر الهی در راه احیای حق بی‌آنکه رویکرد منفعلانه داشته باشد، اجازه نمی‌دهد که دشمنان، آن‌ها را به سوی خشونت بکشانند. ایشان در خاتمه ضمن تشکر از دکتر عرب‌احمدی، یکی از راه‌های معرفی چنین حرکت‌های اسلامی در جهان از جمله حرکت اسلامی شیخ زاکزاکی در نیجریه را تألیف چنین آثاری دانست.

دختر شیخ زاکزاکی که در این نشست حضور داشت، ضمن تشکر از مطالبی که در نشست گفته شده بود، ابراز داشت بسیاری از مردم نیجریه قتل و عام شدند و خانواده‌های بسیاری به سوگ نشستند. مردمی که با مشکلات مالی و گرسنگی جدی نگران فردای خود بودند و تمامی این مردم با تمامی مصائبی که با آن مواجه بودند به پدر من ایمان داشتند و هیچ نوع تقاضای مادی نداشتند.

دکتر عاملی، سخنران دوم نشست، این اثر را از چند جنبه در خور تأمل معرفی کردند؛ نخست مؤلف اثر که با تسلط خود به حوزة آفریقا با تألیف بیش از 15 اثر در این زمینه به تألیف این کتاب پرداخته است؛ و دوم، اهمیت شناخت رهبران جهانی که در دنیا سنت خاص خود را دارد و تقسیم‌بندی‌های مختلفی از افکار و باورها و اعمال این افراد از بعد جامعه‌شناختی و رشته های علوم سیاسی، روابط بین الملل و مدیریت و حکمرانی به مدل‌های رهبری صورت می‌گیرد. این در حالی است که این امر در مورد رهبران اسلامی از جمله امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌‌ای انجام نشده است و ما نتوانسته‌ایم منابع مرجع در خصوص شناخت رهبری امام خمینی و رهبر حکیم جمهوری اسلامی ایران تألیف کنیم تا محل مراجعة محققان در سطح جهان قرار گیرد. ایشان فداکاری شیخ زاکزاکی را در راه خدا با شهادت شش فرزندش که سه فرزند در منزل در برابر دیدگان خانواده با گلوله کشته شدند و جسد سه فرزند دیگر ایشان به همراه خواهر ایشان هرگز تحویل نشد، در ادامة مسیر سیدالشهدا وصف کردند.

استاد گروه ارتباطات و مطالعات آمریکای دانشگاه تهران بر این مبنا تأکید کرد که ما با بیداری عمومی ملت‌های جهان مواجهیم و عقلانیت مردم در مواجهه با ظلم در حال افزایش است. بعد از جنگ آمریکا در عراق جریان مبارزات با ظلم در سراسر دنیا شکل گرفت و ما شاهد تظاهرات‌های چند میلیونی در اروپا در مخالف با جنگ بودیم.

رئیس دانشکدة مطالعات جهان در برشمردن ویژگی‌های معلم زاکزاکی به پنج مورد اشاره کرد، و گفت می‌توان خصوصیات برجستة رهبری ایشان را اسلام‌گرایی و پیروی از اهل بیت، صلح‌گرایی و وحدت‌گرایی، پیروی از امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای، و وفاداری ایشان به مردم و رهبران دینی دانست که پایه‌گذار اسلام در نیجریه بود.

پس از خاتمة دو سخنرانی سخنرانان نشست، اساتید حاضر به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

دکتر صادق حیدری‌نیا، ناشر این اثر، رسالت انتشارات نگارستان اندیشه را تقویت جایگاه ایران در جوامع بین‌المللی عنوان کرد.

دکتر شعرباف، معاون اداری و مالی دانشکدة مطالعات جهان، نیز با بررسی اثر از سه وجه مؤلف اثر، شکل ظاهری و ساختاری اثر، و مضمون اثر، شیخ زاکزاکی را رهبر مسلمانان نیجریه شناخت و نه صرفاً رهبر شیعیان و شخصیت ایشان را در تراز ماندلا و گاندی برشمرد.

دکتر رحماندوست، دانشیار مطالعات فلسطین دانشکدة مطالعات جهان نیز صرف نگاه به برخی بزرگان از جمله شیخ زاکزاکی را حتی بدون هم‌کلامی با ایشان ایمان‌ساز دانست.

دکتر حسینی، رایزن سابق فرهنگی ایران در آفریقای جنوبی، نیز از اخلاص شیخ سخن گفت. دکتر بهمنی نیز شخصیت شیخ زاکزاکی را نشانه‌ای برای همه دانست و از ایشان به عنوان یکی از رویش‌های انقلاب اسلامی در جهان یادکرد. وی ظرفیت این حرکت را در سازماندهی نیز از جمله جنبه‌های مهم و در خور بررسی دانست.

دکتر شجره با بیان این مطلب که سلامت شیخ زاکزاکی با وجود نابینایی یک چشم بر اثر اصابت گلوله و کم‌بینایی چشم دیگر و جراحات جسمی که قدرت تکلم ایشان را با مشکل مواجه کرده، محل نگرانی است. همچنین، همسر ایشان را یکی از ستون‌های قوی برای ایشان و نهضت اسلامی نیجریه برشمرد و ایشان را زینب زمانه لقب داد.

در خاتمة نشست به رسم یادبود و تقدیر و تشکر هدایایی به دختر شیخ زاکزاکی، دکتر شجره و دکتر عرب‌احمدی داده شد.

سپس حاضران با حضور در کتابخانة دانشکده از اثر رونمایی کردند. دفتر یادبود دانشکده نیز به قلم دکتر مسعود شجره و دختر شیخ زاکزاکی آراسته شد.