نشست رونمایی از کتاب روش‌های پژوهش در رسانه‌ها و ارتباطات
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
نشست بررسی و رونمایی کتاب روش‌های پژوهش در رسانه‌ها و ارتباطات، تألیف آرتور آسابرگر و ترجمة دکتر احسان شاه‌قاسمی و محمدرضا نیرو، در روز یک‌شنبه 22 دی 1398 در تالار ایران دانشکدة مطالعات جهان برگزاری شد.
در این نشست با حضور دکتر عادل تقوی، مدیر انتشارات جهاد دانشگاهی و ناشر اثر، دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکدة مطالعات جهان، و دکتر ابراهیم محسنی، استادیار دانشکدة مطالعات جهان به معرفی و بررسی اثر پرداختند.
[/av_textblock]
[av_slideshow size=’featured_large’ animation=’slide’ autoplay=’true’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’9684′][/av_slide]
[/av_slideshow]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
دکتر عاملی این اثر را منبع درسی خوبی خواند و سخنان خود را در سه بخش ایراد کرد. در بخش نخست به ارزیابی کار مترجمان، در بخش دوم به معرفی نویسنده و اثر، و در بخش سوم به نقش پژوهش در حل و برون‌رفت از مسائل اجتماعی پرداخت.
دکتر عاملی در ارزیابی کار ترجمة این اثر را ستود و گفت: «دکتر شاه‌قاسمی با ترجمه‌های خوب و فراوانی که در حوزة علوم ارتباطات دارد و تسلط به اصطلاحات تخصصی این حوزه و معادل‌های آن، مترجمی چیره‌دست در این حوزه است. ترجمه‌های وی به مرور زمان به ورزیدگی رسیده و بر سیاق زبان فارسی نشسته است، به‌گونه‌ای که مخاطب از آن حس ترجمه نمی‌کند، بلکه روانی آن همانند متن تألیفی است.» همچنین، با هدف ارتقای اثر، پیشنهاد کرد معادل‌های انگلیسی اصطلاحات در کتاب پانوشت گردد تا مخاطب اثر بتواند با مفاهیم ارتباط بهتری برقرار کنند و معادل فارسی بهتر جابیفتد.
این استاد علوم ارتباطات به نقل از نویسندة اثر، این کتابِ روشی را مناسب برای عموم پژوهشگران معرفی کرد که صرف‌نظر از تکنیک، با بیانی عامیانه در چهار بخش نگاشته شده است. در بخش نخست به خود پژوهش و مفهوم آن، و به روش پژوهش اسنادی و کتابخانه‌ای و مختصات آن پرداخته است و بر جدید بودن اطلاعات و افزودن به دانش و اطلاعات مخاطب تأکید دارد. در بخش دوم به روش تحلیل متن، و در بخش سوم به روش‌های کیفی تحقیق پرداخته است. بخش چهارم اثر نیز به روش‌های تحقیق کمّی اختصاص دارد. در نتیجه‌گیری نیز 19 اختلال یا مغالطه در تحقیق را بیان داشته است.
دکتر عاملی نویسنده را که سفری به ایران و دانشگاه تهران در سال 1396 داشته است دارای سبک بازی با تعابیر در انتقال مفاهیم خواند که این سبک را در این اثر نیز دنبال کرده است و افزود: «برگر با اینکه فردی روش‌شناس نیست، و با بیش از 85 جلد کتاب مرجع، بیشتر جامعه‌شناس و فیلسوف اجتماعی و فردی تلاشگر است که در 88 سالگی همچنان با قوت به کار خود ادامه می‌دهد. وی دارای روش خاص خود است و در تحلیل و نگارش خود استقلال دارد. کارهای او کپی آثار دیگر نیست و از خلاقیت علمی برخوردار است.»
رئیس دانشکدة مطالعات جهان با اشاره به اینکه در بسیاری از کتاب‌های روش تحقیق، مباحث پیمایش و روش‌های کیفی بسیار شبیه به هم است و در بست‌ها با هم تفاوت‌هایی جزیی دارد، بدون آنکه در بیان ایده‌های خود نوآوری در مثال‌واره‌ها داشته باشد گفت: «برگر با وجودی که به اهمیت روش واقف است، در این اثر به‌دنبال نوشتن کتاب روش تحقیق بر پایة تکنیک‌های تحقیق نبوده است، بلکه با بیانی شیوا، به‌دنبال تفسیر و فلسفة روش تحقیق بوده است.» از این روست که برای مثال در خصوص نمونه‌گیری، روش‌های نمونه‌گیری و محاسبات نمونه‌گیری اشارة چندانی در بخش پیمایش اثر به‌چشم نمی‌خورد. دکتر عاملی این نقد را به اثر وارد دانست که روش کتابخانه‌ای و استنادی از ظرف روش کیفی خارج و روش‌های تحلیل متنی را که عمدتاً کیفی است و در ذیل آن تعریف می‌شود، از آن جدا کرده است. دکتر عاملی به کتاب خود با عنوان روش‌های تحقیق در مطالعات فرهنگی و رسانه اشاره کرد که در آن به معرفی چهل نوع روش پرداخته است و گفت روشن است که برگر همة انواع روش‌های تحقیق کمّی و کیفی را در این کتاب منعکس نکرده است.
دکتر عاملی در بخش دیگری از سخنان خود به معرفی ماهیت پژوهش پرداخت و به‌نقل از برگر، همة افراد را در زندگی روزمره در حال پژوهش خواند و گفت: «برگر پژوهش را به کار محققان منحصر نمی‌داند. روزانه همة ما به‌دنبال فهم بسیاری از مسائل و کشف بسیاری از حقایق در امور روزمرة زندگی هستیم، پس به یک معنا همة مردم به نوعی پژوهشگرند ولو از تکنیک‌ها روش مطلع نباشند. پژوهشگر اگر بتواند در پهنة ذهن افراد بنشیند، پژوهشی بجا انجام داده است. برگر آزادی از داده را خصیصة پژوهشِ درست می‌داند، زیرا بر واقعیت‌گرایی تأکید دارد و هدف وی دستیابی به واقعیت است و از یک‌جانبه‌نگری پرهیز می‌کند، لذا، برگر خود را محققی رهاشده از داده می‌داند. رهابودن از قضاوت پیش از تحقیق و در حین آن، سیاستگزار را در مسیر واقعیت حرکت خواهد داد.» از این منظر می‌توان برگر را با پست‌مدرن‌ها گره زد که آشنایی‌زدایی (defamiliarization) را در فهم پدیده‌ها مطرح می‌کنند.
این استاد پژوهشگر در علوم ارتباطات و رسانه یکی از مشکلات در روش مصاحبه را بی‌توجهی به پاسخ بیان داشت. در روش‌های تحقیق کمّی هم سؤال و هم پاسخ در چارچوبی قطعی به مخاطب تحمیل می‌شود. در مصاحبه این فضا بازتر است ولی برگر به پنج نکته اشاره دارد مبنی بر اینکه مصاحبه‌شونده حقیقت را بیان نمی‌دارد: (1) مردم همیشه همة حقیقت را نمی‌گویند؛ (2) موارد را با جزییات به یاد نمی‌آورند؛ (3) همیشه اطلاعات سودمندی ندارند؛ (4) چیزی را به شما می‌گویند که فکر می‌کنند شما می‌خواهید بشنوید؛ (5) از زبان به روش‌های مختلف استفاده می‌کنند و این موجب می‌شود که بعد تفسیری در پاسخ‌ها بیشتر شود.
دبیر شورای انقلاب فرهنگی، پژوهش را برای فهم و حل مسئله دانست و اختلال‌ها و واسطه‌هایی را که مانع درک مسئله و مانع حل مسئله می‌شود مهم قلمداد کرد. وی به وقایع تأسف بار اخیر در کشور اشاره کرد و گفت: «سقوط هواپیمای مسافربری حامل گروهی از فرهیختگان، اندیشمندان و پژوهشگران درجة یک میهنمان گرچه دل هر فردی را به درد می‌آورد و اتفاق مسئولیت‌برانگیزی است، اگر نگاه حل مسئله در آن دنبال می‌شد و در همان روز نخست، تدبیر و حقیقت بیان می‌شد و تأخیر در بیان وجود نمی‌داشت، اختلال رابطة مردم با مسئولان و بی‌اعتمادی به آن‌ها را شکل نمی‌داد. در این شرایط برخی مداخله‌کنندگان در فهم نیز وارد می‌شوند و شروع به تحمیل معنا نسبت به وقایع اجتماعی می‌کنند و مثلاً خطای یک فرد یا حتی یک سیستم را خطای همة نظام قلم می‌زنند و مسئله‌ای اجتماعی را تبدیل به مثلاً بحران بدون راه‌حل اجتماعی می‌کنند. محقق باید به‌دنبال حاق واقعیت برود. امروزه، با به‌وجود آمدن فضای مجازی، رسانه‌های اجتماعی، و کانال‌ها درک واقعیت به همان صورتی که هست کاری دشوار است. در رسانه‌های اجتماعی فراخور جستجوی فرد، فضای زندگی درست می‌شود و فرد را در این تصور خود غوطه‌ور نگاه می‌دارد که جز این، فضای دیگری نیست.»
دکتر عاملی در خاتمة سخنان خود جامعة علمی و پژوهشی کشور را به سمت یافتن راه‌حل دعوت کرد و افزود: «مسئله با مشکل متفاوت است. مشکل یعنی بن‌بست و مسیری است که برون‌رفت از آن وجود ندارد. ولی مسئله دارای معلومات و مجهولات است. تبدیل مجهولات به معلومات هنر کسی است که تحقیق معطوف به حل مسئله را دنبال می‌کند. هر مسئله‌ای امکان حل دارد زیرا انسان موجودی توانمند و دارای خلاقیت و نوآوری‌های ذهنی است، پس نیازمند مواجهة علمی و تخصصی با مسائل اجتماعی هستیم.»
[/av_textblock]
[av_slideshow size=’featured_large’ animation=’slide’ autoplay=’true’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’9683′][/av_slide]
[/av_slideshow]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
دکتر عادل تقوی، فعالیت انتشارات جهاد دانشگاهی را از سال 1359 بیان داشت که زیر نظر معاونت فرهنگی به فعالیت پرداخته است. این ناشر در کنار تدوین و نشر و توزیع کتاب، مباحث فرهنگی در حوزة کتاب و کتابخوانی را نیز برنامه‌ریزی و اجرا می‌کند. وی به جشنوارة کتاب سال دانشجویی اشاره کرد که تا کنون 26 دوره برگزار شده است و افزود: «هدف این جشنواره شناسایی و تشویق دانشجویانی است که به ترجمه و تألیف کتاب علاقه‌مندند.» رئیس انتشارات جهاد دانشگاهی اتفاق مبارک در این جشنواره را برخلاف جشنواره‌های دیگر، در این دانست که پس از مراسم اختتامیه و تقدیر از منتخبان جشنواره، این افراد را رها نمی‌کنند و به حمایت خود از ایشان ادامه می‌دهند. از این افراد برای همکاری با جهاد دانشگاهی و تولید محتوا بر اساس موضوعات و اولویت‌های جهاد در رفع نیازهای کشور زیر نظر استادان هر رشته دعوت به‌عمل می‌آید، از جمله در موضوعاتی مثل سیاستگذاری فرهنگی و مطالعات در این حوزه، و سواد رسانه‌ای و مطالعات در رسانه. دکتر تقوی کتاب روش‌های پژوهش در رسانه‌ها و ارتباطات را یکی از همین موارد دانست.
[/av_textblock]
[av_slideshow size=’featured_large’ animation=’slide’ autoplay=’true’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’9685′][/av_slide]
[/av_slideshow]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
دکتر محسنی، از چند منظر کتاب روش‌های پژوهش در رسانه‌ها و ارتباطات را ارزش‌مند خواند. نخست آنکه کتابی جامع و به زبانی ساده و روان است و مخاطب را با مبانی و روش‌های پژوهش آشنا می‌سازد. جنبة ارزشی دیگر کتاب بنا به تجربة 15سالة دکتر محسنی در عرصة پژوهش دربارة افکار عمومی، پرهیز آن از تعصبات روشی است و افزود: «در این کتاب تلاش شده میان روش‌های کمّی و کیفی آشتی برقرار شود. و به پژوهشگران یادآور می‌شود که ما نیاز هم به داده داریم و هم به آزادبودن از داده.»
جنبة سوم ارزشی کتاب به بیان وی، یادآوری این مهم است که پژوهش کاری مقطعی نیست، بلکه فرایندی است مستمر که مدام بر اندوختة پژوهشگر می‌افزاید تا در پژوهش بعدی به‌کار گرفته شود و از نواقص کار بکاهد. وی گفت: «re در واژة research دقیقاً بر تداوم و پیوسته و دائمی‌بودن فرایند پژوهش دلالت دارد که در هر مقطع قدری بهبود می‌یابد ولی هرگز به کفایت نمی‌رسد.» این کتاب با زبانی شیوا بیان می‌دارد که هم باید به هدف پژوهش دقت داشت و مستندات لازم را گردآورد تا بتوان به درک بهتری از مسئله و داده‌های قابل‌اتکاتری رسید.
دکتر محسنی پیشنهاد‌هایی هم برای تکمیل محتوای اثر داشت و گفت: «کتاب‌هایی که به روش‌های متعدد می‌پردازند از این نظر نیز ضعف دارند که در کنار قابلیت نقد و درکی که به خواننده می‌بخشد، این توهم را در خواننده ایجاد می‌کند که با خواندن این اثر و با استفاده از این روش می‌توانم به نیاز خود یا نهاد مورد نظر پاسخ دهم.» استفادة صنعتی از این روش‌ها که جزییات هر یک کتاب‌های متعددی را شامل می‌شود، خطر بالقوه‌ای در نتایج به‌بار خواهد داشت. وی ذکر این مطلب را در مقدمة اثر ضروری دانست که اثر آشنایی افراد با مفاهیم و روش‌هاست و لزوماً به‌منزلة دستورالعمل اجرایی این روش‌ها نیست. پیشنهاد دیگر وی برای بهبود محتوا، اشاره به این مطلب است که عدول از هر یک از این روش‌ها چه خطاها و سوگیری‌هایی را بر یافته‌ها وارد می‌سازد. نکتة آخر پیشنهادی وی ذکر این نکته بود که بخشی از پژوهش علم و قابل‌ذکر در اثر و بیان اجزاست. بخشی از آن نیز هنر است که با تجربه و طی فرایند کسب می‌شود و افزود: «پرداختن به جنبة هنری کار پژوهش عرصه‌ای است که باید به آن بیشتر بپردازیم.»
دکتر محسنی در خاتمه این اثر را منبع درسی مفیدی ارزیابی کرد.
[/av_textblock]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
دکتر شاه‌قاسمی، بر مدت زمان انتشار کتاب اشاره داشت که در 8 ماه منتشر شده است و افزود: «به‌روز بودن در حوزة رسانه مبنا و اساس کار در این حوزه است و مدام باید منابع را به‌روز کرد.» وی ضمن انتقاد از اینکه بیشتر منابع ترجمه‌ای است تا تألیفی، بر اصل حفظ روزآمدی تأکید مضاعف داشت. همچنین، به کتاب‌های در نوبت چاپی اشاره داشت که 6 سال پیش ترجمه کرده است و هنوز منتشر نشده و به دلیل گذر زمان روزآمدی خود را از دست داده است. این استاد رسانه از جهاد دانشگاهی به‌ویژه دکتر تقوی و دکتر اکبرزاده، به‌دلیل درک ارزش زمان و حفظ روزآمدی منابع در این حوزه و انتشار به‌موقع این اثر تشکر و قدردانی کرد و از ادامة همکاری خود با تیم جوان و باانگیزة جهاد دانشگاه خرسندی بود. دکتر شاه‌قاسمی در معرفی مؤلف اثر، که سابقة برگزاری کارگاه با وی را در دانشکده و در شهرهای مختلف ایران داشته است، گفت: «برگر نسخة 2017 این کتاب را به دکتر عاملی، به‌دلیل میزبانی خوبشان در این سفر، تقدیم کردند.» وی زبان اثر را زبانی شیوا، ساده و مناسب برای دانشجویان مقطع کارشناسی خواند که بیش از 3000 ارجاع در بیش از 100 دانشگاه در دنیا داشته است.
در خاتمة این نشست، پس از تقدیر از مترجمان اثر، با هدایت دکتر فریبا افکاری، رئیس کتابخانة دانشکدة مطالعات جهان، از این اثر در کتابخانة دانشکده رونمایی شد. همچنین، این اثر با 20 درصد تخفیف به علاقه‌مندان عرضه شد.
[/av_textblock]
[av_slideshow size=’featured_large’ animation=’slide’ autoplay=’true’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’9686′][/av_slide]
[av_slide id=’9687′][/av_slide]
[av_slide id=’9688′][/av_slide]
[av_slide id=’9689′][/av_slide]
[av_slide id=’9690′][/av_slide]
[av_slide id=’9692′][/av_slide]
[av_slide id=’9691′][/av_slide]
[/av_slideshow]
دیدگاهتان را بنویسید