شانزدهمین سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی: اخلاق در هنرهای رزمی ژاپن
شانزدهمین سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی با عنوان «اخلاق در هنرهای رزمی ژاپن» در روز دوشنبه 26 مهر ۱۴۰۰ با سخنرانی شیهان سلیمان مهدی‌زاده، بنیانگذار کن‌دو و ای‌آی‌دو (سامورایی) در ایران و رئیس انجمن کن‌دو، ای‌آی‌دوی ایران و رئیس کاراتة گوجوریو اوکیناوایی، به‌طور مجازی در دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای نشست فاطمه بابای زنگباری، از فارغ‌التحصیلان مطالعات ژاپن دانشکدة مطالعات جهان به معرفی هنرهای رزمی ژاپن پرداخت و تاریخچة مختصری از هنرهای رزمی و سه کلیدواژة اصلی آن را یعنی بوجوتسو، بوگِی و بودو را شرح داد.
مهدی‌زاده با هدف درک رابطة اخلاق در تمرینات هنرهای رزمی، به این نکتة مهم اشاره کرد که حقیقت و اوج کمال و شکوفایی هنر رزمی در مرحله‌ای برای رزمی‌کار به‌دست خواهد آمد که به مسائل اخلاقی و معرفتی واقف شده باشد. وی مراحل اخلاقی را چنین برشمرد: تواضع، ادب، فروتنی و در نهایت صداقت و وفاداری.
مهدی‌زاده افزود: «در هنرهای رزمی معروف است که می‌گویند فروتنی و تواضع پیروز می‌شود و غرور شکست می‌خورد. احترام نیز به‌طور کامل با فروتنی مرتبط است؛ احترام به بزرگ‌ترها و استاد خود و کسانی که در راه رسیدن به مقصد کمک کردند. وفاداری و صداقت، خصوصیات اخلاقی را کامل می‌کند و باعث می‌شود هنرجو به مفهوم خوب در زندگی دست یابد. صداقت شامل ایمان‌داشتن و احترام‌گذاشتن به استاد و آیین‌های اجرایی در هنر رزمی و وفاداری است به آنچه فرا گرفته می‌شود. اگر هنرجویی احساس کند که تمام مطالب را یاد گرفته و آن‌ها را کافی نداند، در حقیقت مغرور شده است و راه پیشرفت بسته می‌شود. کل مطلبی که در هنرهای رزمی هست دوری انسان از غرور، بدنگرشی و از افکار ناپسند است.
هنر رزمی انسان را آموزش می‌دهد و به‌طرف حرکت مستقیم در زندگی، درست‌بودن و به نکویی فکرکردن و زندگی‌کردن سوق می‌دهد. ادب یکی از روش‌های ضروری برای هموارسازی روابط است. بسیاری از والدین در ژاپن، از فرزندان خود می‌خواهند که هنرهای رزمی را برای کسب آداب و معاشرت بیاموزند.»
مهدی‌زاده با اشاره به اینکه هنرهای رزمی کنونی از هنرهای رزمی سنتی ژاپن توسعه یافته و هدف آن‌ها شکل‌گیری شخصیت از طریق تمرین است، ادامه داد: «در هنرهای رزمی علاوه‌بر تربیت جسم و کسب مهارت تکنیکی، به آداب و فرم صحیح معاشرت نیز اهمیت داده می‌شود. هنر رزمی در قالبی اولیه، وقتی که هنرجو وارد باشگاه یا دوجو می‌شود، اولین درسی که به او داده می‌شود این است که موقع ورود احترام بگذار و داخل شو! موقعی که با استاد خودت و یا با سنپای یا ارشد خودت صحبت می‌کنی، احترام بگذار و سؤالت را بپرس. وقتی تمرین تمام شد و زمانی‌که از سالن خارج می‌شوی، احترام بگذار و خارج شو! این همان قالب‌های پوسته است. واقعیت اما چیز دیگری است. محتوا و معنای واقعی در درون آن یعنی درون هنر رزمی است.»
این استاد هنرهای رزمی تاریخچة هنرهای رزمی را در اعصار گذشته، به‌خصوص در دورة کاماکورای ژاپن، جنگ‌های فئودالی یا داخلی ژاپن دانست که سالیان متمادی ادامه داشته است. در آن زمان و حتی قبل از آن هنرهایی برای جنگیدن بود که فقط نظامیان از آن استفاده می‌کردند و برای عام نبود. در آن زمان، تنها اسلحه‌ای که وجود داشت و برای نظامیگری استفاده می‌شد، شمشیر، نیزه و تیر و کمان بود. در دورة کاماکورا بر اثر تجربه، شمشیر شکل واقعی امروزی را پیدا کرد و هنر در جنگیدن و به دونیم‌کردن دشمنان و حریف مقابل بود. روش‌هایی نیز برای مبارزه داشتند. در آن زمان به این سیستم «بوجوتسو» می‌گفتند. «بو» اول واژة «بوشی» و «جیتسو» به‌معنای تکنیک است. این تکنیک‌ها فقط برای کشتن بود. گروه‌هایی بودند که به تکنیک‌های بالاتری دست پیدا کرده بودند و به آن‌ها «سامورایی» می‌گفتند. این افراد با نگرش‌ها و رفتارهای بسیار خاص و آن سنت‌های اصیل، کم‌کم به گروهی به نام «بوشیدو» تبدیل شدند. «دو» به‌معنای طریقت است. ازآنجاکه در ژاپن کلمات یک جور نوشته می‌شود ولی به سه نوع مختلف خوانده می‌شود؛ به‌طور مثال، نوع دیگر خواند کاتانا، «تو» است؛ یا شمشیر چوبی «بوکوتوی» همان کشینای در ورزش کن‌دو است از جنس خیزران.
مهدی‌زاده با ابراز تأسف از اینکه برخی جوانان بدون درک ماهیت احترام وارد این ورزش می‌شود و تصور می‌کنند با پایین‌آوردن سر و تعظیم‌کردن احترام یا «ری» انجام شده است. وی گفت: «ری‌گی یا همان اخلاق و معنویات باید با تمرین‌کردن در کنه درونی بدن یا همان روح بنشیند و باعث تعالی روح و رسیدن به منش تواضع و فروتنی و ادب شود. همین اصطلاح را ما در ورزش رزمی ایران باعنوان پهلوان داریم. گذشت، ایثار و نکویی نمادهای بارز آن است. متأسفانه در بعضی سبک‌ها و ورزش‌ها این مسئله کم‌رنگ شده است. اینکه هنرجو بیاید و قهرمان بشود و مدال بیاورد، کافی است. خوشبختانه در کن‌دو و ای‌آی‌دو، اجرا و عملکرد فردی خارج از اصول اخلاقی، به‌قول ژاپنی‌ها «باتسو» است یعنی مورد قبول نیست.»
در مهدی‌زاده به مبارزه‌ای اشاره کرد که ورزشکار به‌دلیل عمل‌نکردن به این اصول اخلاقی امتیاز خود را از دست داد: «دو جوان کن‌دوکار برای مبارزه در مقابل هم ایستادند. یکی از این کن‌دوکارها ضربة بسیار زیبای «منی‌رو» یا ضربة مستقیم به سر را اجرا کرد و سه داور پرچم خود را بالا بردند مبنی بر اینکه ضربه‌ای کامل و «ای‌پّون» است. درست زمانی‌که این فرد می‌خواست به «موتوایچی» یا جایگاه خودش برگردد، «کاچی‌پوز» یا فیگور پیروزی گرفت یعنی «انجام دادم»، «گرفتم». همان لحظه به‌خاطر این عمل امتیاز «توری‌کیشی» شد یعنی صفر! در مطلبی که گفتم نکته این است: زمانی‌که در مسابقه‌ای برنده می‌شوید غرور خود را کنترل کنید؛ و یا زمانی‌که بازنده می‌شوید، در خود غرق نشوید. چه بازنده، چه برنده، اگر به همدیگر احترام بگذارند، ارتباطی بین دو فرد ایجاد می‌شود و آن روابط اصل و واقعیت هنر رزمی است. اصل آموزه بر این است که حتی زمانی‌که باختی، از حریف تشکر کن! در کلمات هم آورده می‌شود. حتی حریف به من آموزش می‌دهد: تکنیک بسیار زیبایی که تو توانستی اجرا کنی من نتوانستم.»
مهدی‌زاده با انتقاد از قهرمان‌پروری صرف ادامه داد: «در هنر رزمی فیزیک و متافیزیک را در کنار هم باید حرکت بدهید نه اینکه فقط تسوکی سر بزنید و ماموشیگیری خیلی بالا بزنید.» در اینجا نیز خاطره‌ای از استاد خود بیان داشت: «یکبار من به استادم گفتم: ‘استاد همان‌طورکه می‌دانید زمانی به حریف می‌چسبیدم و ماموشیگیری به سرش می‌زدم، ولی متأسفانه بعد از تصادف آن حالت را نمی‌توانم اجرا کنم.’ استاد حرف قشنگی به من زد و این کلام برای من درسی است. استاد گفت: ‘احتیاجی نیست شما بالای سر بزنید. چوگان (همان قسمت وسط که ما به آن در هنر رزمی چوگان می‌گوییم) اجرا کن ولی درست اجرا کن! آن مهم است. اینکه کجا می‌زنی مهم نیست. یک تکنیک ولی درست اجرا کن!’ این‌ها درس است. درس‌هایی که هر هنرجو در مکتبخانه عشق کم‌کم به آن دست پیدا می‌کند.»
مهدی‌زاده در تبیین یکی از حرکات رزمی به نام ذن، آن را قالبی دانست که باید فرد را به تعالی برساند.
این نشست مجازی با پرسش حضار و پاسخ استاد به کار خود خاتمه داد.
ادارة این نشست را دکتر ناهید پوررستمی، استادیار رشتة مطالعات ژاپن دانشکدة مطالعات جهان و معاون آموزشی و پژوهشی این دانشکده بر عهده داشت.
مشاهده فیلم نشست در:
https://aparat.com/v/7gS0O
دیدگاهتان را بنویسید