دومین همایش صلح- اختتامیه- دکتر مقصودی
دکتر مقصودی در سخنرانی خود در اختتامیة دومین همایش بین‌المللی صلح و حل منازعه، مهم‌ترین مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد را نظام‌مندکردن مشارکت بخش‌های وسیعی از جامعه در بهبود امور و وضعیت معیشت و فعالیت‌های اجتماعی و مدنی عنوان کرد. این سازمان‌های مردم‌نهاد در ادوار مختلف تاریخ، به‌طور سنتی، مدرن و پست‌مدرن وجود داشته‌اند. وی از جمله ویژگی‌های عمدة سازمان‌های مردم‌نهاد را چنین برشمرد: مردم‌پایه‌بودن و برآمده از مردم و نیازهای مردم، ضرورت‌های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مردم، و به‌دنبال حل‌وفصل و بهبود و ارتقای موارد متأثر از مردم‌پایگی؛ غیردولتی‌بودن و غیرحکومتی‌بودن که به‌دلیل ناکارکردی، بدکارکردی و کج‌کارکردی سازمان‌های دولتی شکل می‌گیرد؛ غیرسیاسی‌بودن؛ غیرانتفاعی‌بودن؛ داوطلبانه‌بودن و داشتن فهم داوطلبانه‌بودن؛ داشتن دغدغة آگاهانه و انسان‌مدارانه.
این نهادها طیف وسیعی از سازمان‌ها را در سطوح و ابعاد مختلف شامل می‌شود، از حوزة خدمت‌رسانی، کمک به رفع مشکل، کمک به سیاستگذاری، حضور در صحنه‌های مختلف از جمله در ارتباط با زنان، کودکان، سالمندان، مهاجران، پناهندگان، زندانیان، تا حوزه‌های بهداشتی، رسانه‌ای، اقتصادی، گردشگری، محیط‌زیست و میراث فرهنگی.
این سازمان‌ها حتی حوزه‌های جغرافیایی را نیز شامل می‌شود؛ مثل مناطق عشایری، روستایی، شهری، ملی و منطقه‌ای. حتی کم‌کم به فعالیت در حوزه‌هایی فراتر از منطقه و کشور و در سطح بین‌المللی نیز تسری یافته است.
دکتر مقصودی سخنان خود را با بحث وضعیت‌سنجی و گونه‌شناسی انواع سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزة صلح پی گرفت و به دو دسته اشاره کرد: یکی در مفهوم اهم و فراگیر آن، و دیگری در مفهوم اخص و خاص در حوزة صلح. در مفهوم اهم و فراگیر آن، باید گفت بیشتر سازمان‌های مردم‌نهاد صلح‌محورند و کارگروه‌هایی در جهت بهبود وضعیت مردم، عدالت اجتماعی، کاهش فقر، و انعکاس مطالبات به دستگاه سیاستگذاری و حکومت محسوب می‌شوند که همگی نقش تسهیل‌گری این سازمان‌ها و قرابت آن با صلح را نشان می‌دهد.
در حوزة اخص، و صرفاً در حوزة صلح و حل منازعه، این سازمان‌ها در حوزة پیشگیری، کاهش، و حل‌وفصل منازعه و خشونت، و ایجاد بسترهای صلح، دوستی، همدلی و یکپارچگی و وحدت و همگرایی دیرپا فعالیت می‌کنند. تعداد این مراکز در ایران حدود 60 سازمان مردم‌نهاد است، از جمله انجمن علمی مطالعات صلح ایران، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، مرکز بین‌المللی سفیربان صلح، مؤسسة بین‌المللی صلح و دوستی، مجمع جهانی صلح اسلامی، مرکز صلح و محیط‌زیست، مرکز تحقیقات صلح و سلامت، گروه صلح و حقوق بشردوستانه و چندین انتشاراتی و فعال در حوزة صلح.
دکتر مقصودی در آسیب‌شناسی این سازمان‌ها، عدول از شش معیار سازمان‌های مردم‌نهاد را شاخصی برای این امر معرفی کرد و مردم‌پایگی، غیرسیاسی‌بودن، غیرانتفاعی‌بودن، فعالیت داوطلبانه، و دغدغه‌های آگاهانه و انسان‌دوستانه را مهم‌ترین ویژگی خطاب کرد. با افت این شاخص‌ها این سازمان‌ها با کاهش اثرگذاری توأم خواهند شد. در مواردی دیده شده است که سازمان‌های مردم‌نهاد به باندهای قدرت رسمی و غیررسمی وابسته یا نزدیک‌اند یا به‌شدت تحت تأثیر آن‌هایند. در مواردی نیز دغدغة مردم را ندارند یا دموکراتیک نیستند.
از منظر معرفت‌شناختی، این سازمان‌ها باید ایمان به برابری انسان‌ها داشته باشند، صلح را، فارغ از هر تبعیض و گریز، آرمان بدانند. در مواردی برخی از این سازمان‌ها صلح را فقط برای برخی از افراد جامعه می‌خواهند و برای باقی مشروط تعیین می‌کنند. به‌لحاظ روش‌شناسی، استفاده از ابزارهای دموکراتیک اهمیت دارد.
دکتر مقصودی یکی از آسیب‌های جدی سازمان‌های مردم‌نهاد را اپوزیسیون‌شدگی دانست که به یک سو از نیروهای درگیر و مخاصمه‌گر سوق پیدا می‌کنند. سازمان‌های مردم‌نهاد باید ناظرانی بی‌طرف باشند، فارغ از هر گونه حب و بغض، داوری و پیش‌داوری، و هر گونه تعلق خاطر خاص به قوم، زبان، مذهب، دین، آیین و کیش خاص. لذا، اگر گرایش‌هایی چنان برجسته شود که سیاست‌ها و عملکردهای این نهادها را تحت تأثیر قرار دهد، این نهادها از کارکردهای واقعی خود باز خواهند ماند.
به باور دکتر مقصودی، سازمان‌های مردم‌نهاد برای موفقیت باید از یله‌شدگی و رهاشدگی اجتناب ورزند و از استحاله پرهیز کنند و از اهداف اولیة خود دور نشوند. بروکراسی‌زدگی را دیگر آفت این سازمان‌ها برشمرد. ابتکار عمل و داشتن ساختار و تشکیلات، صرف وقت کافی و پرهیز از فرمالیتگی و رویکرد آنتاگونیستی و متعصبانه از دیگر موارد مهمی بود که دکتر مقصودی برای سازمان‌های مردم‌نهاد برشمرد. به باور وی، گام نخست به‌رسمیت‌شناختن و پرهیز از شروط‌گذاری برای صلح و دور از دسترس‌ساختن آن است.
دیدگاهتان را بنویسید