نشست نهم: بازاندیشی کارکرد دولت‌ها در عصر کرونا و پساکرونا
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
دومین سلسله‌نشست‌های مجازی: همه‌گیری کرونا و تحولات جهانی در عصر کرونا و پساکرونا
نشست نهم: بازاندیشی کارکرد دولت‌ها در عصر کرونا و پساکرونا
دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران، با همکاری انجمن ایرانی مطالعات جهان، دومین سلسله‌نشست‌های مجازی «همه‌گیری کرونا و تحولات جهانی در عصر کرونا و پساکرونا» را از 8 اردیبهشت الی 5 خرداد 1400، هر چهارشنبه ساعت 18:00 الی 19:00، به مدت پنج هفته، در کانال اینستاگرام دانشکده برگزار می‌کند.
در چهارمین نشست از دومین سلسله‌نشست‌ها، دکتر جهانگیر کرمی، دانشیار دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران، در روز چهارشنبه 29 اردیبهشت 1400 سخنرانی خود را با عنوان «بازاندیشی کارکرد دولت‌ها در عصر کرونا و پساکرونا» ایراد کرد.
دکتر کرمی، نخست به تبیین مفهوم و نقش «دولت» پرداخت. بشر چه در ساختار قومی و قبیله‌ای و چه در دولت‌شهرها، نظام‌های امپراتوری، پادشاهی و جمهوری، مراتبی از وضعیت دولت را داشته است. وی از دو عامل تأثیرگذار بر تغییر مفهوم و نقش دولت سخن گفت. یکی دولت ملی یا ملت‌ـ‌دولت (Nation State) که محصول تحولات اروپا در سدة هفدهم است. این عامل به بزرگ‌ترین بازیگر در عرصة بین‌المللی و به مهم‌ترین مفهوم در تحلیل مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی بدل شد و افزود: «این مفهوم از دولت حتی بر دولت‌های کهن، از جمله دولت‌های چندهزار سالة ایرانی، تأثیر گذاشت. دولت به این مفهوم در سدة بیستم با چالش‌هایی جدی مواجه شد تا جایی که برخی آن را دورة پایان دولت دانسته‌اند. گرایش به‌سمت نهادگرایی بین‌المللی و منطقه‌ای، از جمله سازمان ملل متحد، و سازمان‌های ملی، تخصصی و حرفه‌ای در حوزه‌های مختلف از مهم‌ترین این تحولات است.»
از نظر دکتر کرمی، دیگر عوامل تأثیرگذار بر تغییر مفهوم و نقش دولت، حقوق بین‌الملل، منطقه‌گرایی و همگرایی منطقه‌ای، و روند جهانی‌شدن و گسترش فناوری اطلاعات بوده است. لذا، دولت‌ها یکپارچه‌تر خواهند شد و دیر یا زود به حکمرانی جهانی خواهند رسید.
دکتر کرمی در بخش دیگری از سخنان خود به تبیین نظریه‌های مطرح در این زمینه و تضعیف نقش و مفهوم دولت پرداخت. بنا بر نظریة ساختارگرایی اولویت در حوزه‌های علوم اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی، با ساختارها، نظام‌ها و نهادهای بین‌المللی و فرادولتی است. لذا، دولت یا متغیری وابسته تلقی می‌شود یا متغیری واسط که به‌تدریج کم‌رنگ می‌شود. نظریه‌های لیبرالیستی و نهادگرایی بین‌المللی نیز برای دولت نقش اندکی قائل‌اند. نظریه‌های پسامدرنیستی، ارزش و اهمیت دولت‌ها را زیر سؤال برد و مفاهیم جدیدی را جایگزین کرد. نظریه‌های چپ، مارکسیستی و سوسیالیستی نیز نسل جدید اندیشه‌های چپ‌گرایانه را شکل داد.
به‌گفتة وی، بهدنبال این تحولات، نظام پساوستفالیایی شکل‌گرفت. در نظام پساوستفالیایی، گرچه نظام‌ها وجود دارند، از حاکمیت مطلق، تجزیه‌ناپذیر و دائمی‌بودن، مرزهای خدشه‌ناپذیر، و اصل عدم‌مداخله خارج شدند.
همچنین، تعریف و تفسیر مفهوم امنیت نیز اهمیت خود را از دست داد. امنیت که پیش‌تر امنیت ملی تلقی می‌شد، جای خود را به امنیت فردی، امنیت انسانی، امنیت منطقه‌ای، امنیت بین‌المللی، و امنیت جهانی داد. در حوزة تجارت نیز شرکت‌های چندملیتی به‌وجود آمد که تولید ناخالص ملی آن‌ها بیش از مجموع پنجاه کشور بود.
دکتر کرمی در بخش بعدی سخنان خود به تبیین نقش کرونا، مسائل محیط‌زیستی و بهداشتی پرداخت که تهدیدی جدی برای امنیت تلقی می‌شود و به امنیت ملی و نظامی و امنیت سخت محدود نمی‌شود و به بحرانی جهانی تبدیل شد.
تشدید فقر و نابرابری‌ها و شکاف میان فقیر و غنی، و ایجاد بحران اقتصادی و غذایی عواملی بود که دکتر کرمی پیامد شیوع کرونا در جهان خواند. شیوع کرونا تضعیف نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی را بهدنبال داشته است، از جمله اتحادیة اروپا. وی افزود: «اتحادیة اروپا بهدنبال سیاست‌های ترامپ و خروج انگلستان از آن آسیب‌هایی دیده بود، ولی با شیوع کرونا وضعیت نسبتاً وخیم‌تری را طی کرده و نتوانسته است پاسخگوی نیازهای کشورهای اروپایی باشد.» به باور دکتر کرمی، ویروس کرونا که به ویروس دموکراسی نیز شهرت یافته است، بیشتر بر کشورهای نسبتاً بازتر و دموکراتیک‌تر شیوع یافت. نظام‌های بسته‌تر، در مقایسه با کشورهای با نظام‌های بازتر، با تهدید کمتر و مدیریت بهتری همراه بوده‌اند. وی افزود: «پیامد سیاسی ویروس کرونا و افزایش سطح انتظارات از دولت‌ها از دیگر پیامدهای مهم شیوع کرونا در جهان بود. دولت‌های موفق‌تر اسطورة دولت را احیا کرده‌اند.»
بحران کرونا ساختارهای لیبرالیستی و دیدگاه‌های پسامدرن و چپ‌گرایانه، به‌ویژه موج سوم اندیشه‌های چپ‌گرا، همچنین جهانی‌شدن را به‌شدت به‌چالش کشیده است و بار دیگر نشان داده است که مفهوم دولت احیاپذیر است.
دکتر کرمی در جمع‌بندی سخنان خود مشروعیت‌بخشی به فضای مجازی را از پیامدهای بسیار مهم شیوع کرونا خواند. به گفتة وی پیامدهای کرونا بلندمدت خواهد بود و دنیا، حتی پس از خاتمة این بحران، به وضعیت پیشین بازنخواهد گشت. روندی که به زیان نقش و کارکرد و حاکمیت و اسطورة دولت در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شکل گرفته بود، با چالش مواجه شده است. از طرفی، نقش و کارکرد دولت بازسازی خواهد شد و دولت‌ها به تعادلی جدی خواهند رسید. دولت پساکرونا به‌طور جدی بازتعریف خواهد شد. بار دیگر مفهوم دولت مورد توجه اندیشمندان علوم سیاسی، اجتماعی، مطالعات بین‌المللی و مطالعات منطقه‌ای قرار خواهد گرفت.
فیلم این سخنرانی در کانال اینستاگرام دانشکدة مطالعات جهان به نشانی زیر در دسترس علاقه‌مندان است.
iranian_studies_ut
[/av_textblock]
[av_slideshow size=’featured_large’ animation=’slide’ autoplay=’true’ interval=’5′ control_layout=”]
[av_slide id=’11420′][/av_slide]
[av_slide id=’11421′][/av_slide]
[/av_slideshow]
دیدگاهتان را بنویسید